De twee Odulphuskerken van Wijk aan Zee

Het is een wonderlijke weg, die van Beverwijk centrum naar Wijk aan Zee. Als men de liefelijke Beverwijkse buitenwijken achter zich laat komt men in een surrealistisch landschap terecht. Na enige tijd rij je dwars door het werkterrein van de Hoogovens (ik vind Tata zo kinderachtig klinken). In 1918 legde dit industriële monster zich hier neer. Dat leverde wel veel werkgelegenheid en een internationaal bekend schaaktoernooi op. Als we de laatste fabrieks/kantoorgebouwen achter ons gelaten hebben komen we aan. Het centrum is een prachtige wei met twee kerken daarachter. Dat is het dus: Wijk aan Zee.

Een actief dorp

Het dorp is gebouwd in een duinkom. In de 14^e en 15^e eeuw kende het een levendige handel op Engeland. Later schakelde men over op visvangst en schelpwinning. Er was geen haven. De bomschuiten lagen gewoon op het strand. Na 1850 verdween de visserij. In 1881 werd het Badhotel geopend (gesloopt in 1980) en werd het een keurige bescheiden badplaats. Aan het einde van de 19^e eeuw verrees aan de zuidwestkant enige villabebouwing. De boeken van Monumentenzorg wijzen ons met name op de interessante Chalet-achtige villas’s aan de van Ogtropweg. Tot 1936 was Wijk aan Zee een eigen gemeente. Heel opvallend is de eerder genoemde Dorpsweide langs de zeestraat. Het is een van de weinige overgebleven dorpsweiden in Nederland. Het decor op de achtergrond wordt gevormd door de dorpskerk met een opvallend lange bijna platte toren. Wie goed kijkt ziet rechts tegen de duinrand het spitse torentje van de katholieke kerk liggen. Allebei zijn ze aan St. Odulphus gewijd.

De patroon van Wijk aan Zee

Odulphus werd in de 9^e eeuw geboren in Oirschot. Hij werd priester, wilde het klooster in maar zijn ouders waren tegen. Toen werd hij maar pastoor in zijn geboorteplaats. Later ging hij naar Utrecht en werd door de H. Fredericus naar Friesland gestuurd (daar hoorde ook Noord Holland bij!) waar hij zijn zegenrijk werk verrichte. Hij stierf in Utrecht. Hij is ook patroon van de kerk in Assendelft in ons bisdom. Hij wordt afgebeeld als kanunnik, in toog en superplie, met bonnet, almucium (kanunnikenmanteltje) en brevier. Zo heeft A. Bloemaert hem geportretteerd. Op 12 juni heeft hij zijn feestdag.

De oude Odulphuskerk

De oude dorpskerk, die dus als eerste aan Odulphus gewijd was heeft een opvallend platte oostmuur. De toren (opvallend slank) staat uiteraard aan de westkant. Ook hier, net als in veel andere Noord Hollandse kerken, een luidklok van Francois Hemony. De kerk dateert uit 1420 maar werd in 1573 bij de Spaans/Staatse troebelen grotendeels verwoest. De toren en het schip werden in 1609 hersteld. Het koor bleef tot 1855 een ruïne. In 1936 werd een nog al onbenullige consistoriekamer tegen de oostmuur aangebouwd die natuurlijk de luister van het oude koor niet kan vervangen. De voet van de preekstoel dateert nog uit de katholieke tijd. Even noordelijker tegen de duinen aan ligt de katholieke Odulphuskerk.

Bouw van de katholieke Odulphuskerk

Bouwpastoor Adrianus had bij zijn benoeming tot bouwpastoor de opdracht gekregen een stenen kerk te bouwen. De katholieke Wijkers hadden vele jaren in een 17^e eeuws schuilkerkje de mis moeten bijwonen nu konden ze met eigen ogen de start van de nieuwbouw aan de Sint Odulphsteeg volgen. Het bouwwerk ligt wat verscholen tegen de duinen aan. De gedrongen en toch slanke toren heeft toch drie geledingen en zelfs een traptoren aan de zijkant. De kerk heeft maar een beuk maar wel een vijfzijdige apsis. C.L.M. Robbers was de architect en tegen een aanneemsom van 29.200 gulden was aannemer F. Raaymakers uit Nieuwer-Amstel bereid de klus te klaren. Een tekort aan personeel zorgde voor de nodige vertraging, zelfs de inzet van alle beschikbare metselaars van Wijk aan Zee, in allerijl door de bouwpastoor opgeroepen, bracht hierin geen verandering. Bijna dramatisch was de val van de steiger van de assistent van baas Schavemaker. Hij overleefde de val omdat hij op een stapel planken viel.

De kerk in gebruik

Uiteindelijk werd de kerk op 1 mei 1890 opgeleverd en kon de bisschop hem voor gebruik in de eredienst inwijden op 19 mei van dat jaar. In 1891 werd een orgel uit een schuilkerkje uit Kethel hier naar toe gebracht en zelfs uitgebreid. Het staat nu fier achter het hoofdaltaar. Frans Loots uit Haarlem schilderde van 1899-1904 de kruiswegstaties. In de rechterwand een raam waarin Johannes de Doper en Johannes Nepomuk zijn afgebeeld. Van de andere kant kijkt Odulphus (zijn beeld is door een lieve parochianen per ambulance naar huis vervoerd en opnieuw geschilderd) ons aan. In 1978 werd de kerk gerestaureerd.

Het vm. sanatorium Heliomare

Het is nog goed om even door te rijden de duinen in naar het vm. R.K. Sanatorium ‘Heliomare’. Nu dient het gemoderniseerde en uitgebreide gebouw als algemeen revalidatiecentrum. Toch herinneren we er even aan dat het in 1932 werd ingezegend door Mgr. J.D.J. Aengenent. Wat nog aan de katholieke tijd herinnert is de nog aanwezige neogotische kapel uit 1929, ontworpen door A.A.M. Bruning. Hij wordt nu multifunctioneel gebruikt. Naast de kapel een ‘stiltecentrum’ met ruimte voor Joden, Moslims en Christenen, Vredig kijkt Boeddah ons vanuit een hoekje aan.

Tenslotte

We wensen de cliënten van Heliomare sterkte, alle dagjesmensen die in dit mooie oord komen genieten, alle goeds. Op zaterdag 3 oktober 2015 begon de viering van het 125 jarig bestaan van de katholieke Odulphus kerk. Het jubileum werd met puzzeltochten in het dorp en muzikale bijbelse voorstellingen waardig gevierd. Gelukwensen aan de parochianen van St. Odulphus. Succes bij het karwei deze kerk overeind te houden!