Vlak achter AZ

Het nieuwe AZ stadion aan de zuidkant van Alkmaar trekt de aandacht. Het oog van de nauwkeuriger kijker ontwaart daar schuin achter een bijzonder bouwwerk: een reusachtig Noord Hollandse stolphoeve, o nee, het is een kerk.

Toen in de zuidoostwijk van Alkmaar in de 50er jaren van de vorige eeuw een nieuwe katholieke kerk gebouwd moest worden was een eis van het gemeentebestuur dat het gebouw een monumentale uitstraling zou krijgen. Architect Kranendonk werd aangezocht en hij kwam op het idee om aan te sluiten bij de streekarchitectuur van de stolpboerderij van de familie Goudsblom die op deze plaats stond. Ooit zwierf de schilder Picasso door het Noord-Hollandse land. Hij was onder de indruk (zoals uit zijn schilderijen blijkt) van de mooie Hollandse meisjes maar ook van de piramidevormige bouwsels, de stolpboerderijen, uniek voor deze streek.

De grondvormen

Er zijn drie grondvormen waar de architect gebruik van maakte. Allereerst de cirkel: het liturgisch centrum moest rond worden, de banken in een halve cirkel daarom heen gegroepeerd en de lampen daarboven in een ronde beugel geplaatst. In een eerder artikel (‘onder een koepel is het goed bidden’, Samen Kerk maart 2003) zeiden wij hoe de cirkel een goddelijke vorm is. De projectie naar de aarde toe is: het vierkant, de tweede vorm. Het kerkgebouw in Alkmaar zou precies vierkant worden. En dan is er de driehoek die aan de piramides doet denken. De driehoek imponeert: de stolpen uit de buurt maken meer indruk dan de langwerpige boerderijen van Zuid Holland en Utrecht. Boven in de kerk is een open driehoek waarin de klok hangt. Wat een geluk (het lekkagegevaar laat ik buiten beschouwing) dat men tijdens de bouw nog besloot dat ‘klokhuis’ visueel niet af te sluiten. De bouw vond plaats kort voor 1960. Nog vóór het concilie, vandaar het enorm hoge ‘priesterkoor’ een Calvarieberg gelijk. De aanneemsom bedroeg toen 468.600 gulden. Kom daar nog maar eens om!

Het gebouw

Aan een gezellig winkelplein rees de kerk die op een soort terp lag, monumentaal op. Het beeld van de kindervriend Don Bosco maakt het wat gezelliger. Hij bekeek de spelende jeugd maar kon helaas niet voorkomen dat men de ramen niet altijd ontziet. De grote dakdriehoek stond op evenveel palen als er bijbelboeken zijn. Onder de grote driehoek was een belangrijke serie ramen uit het atelier van Joep Nicolas. De figuren gestileerd maar toch herkenbaar. Mozes (met de stenen tafelen) en de vier profeten die ons het licht van Gods aanwezigheid meldden. Vier beelden van Suzanne Nicolas van de aartsengelen (Michaël, Gabriël, Rafaël en de apocriefe Uriël) omringden het oude altaar. Vanuit de achterwand staarden vele ogen uit de visioenen van het boek openbaringen ons aan! De goede schepping stond verbeeld in een mozaïek van Matthieu Wiegman vlak voor het hoofdaltaar. Middeleeuwse kunst was wonderlijk genoeg ook te vinden in deze moderne kerk: in de hoogte hing een oud Westfaals kruisbeeld uit 1500 en beneden was een madonna uit de 16^e eeuw.

Matthieu Wiegman schilderde de geboorte van Christus, de Blaricumse edelsmid Bob Anink maakte het reliekschrijn van Don Bosco voorin de kerk. Onder het dak was een groot balkon voor ‘vrome pottenkijkers’ zoals Gabriël Smit in zijn artikel zegt. Met kerstmis alleen werd dat gebruikt. Alkmaar sprak ook een toontje mee in het orgel van de Alkmaarse orgelbouwer Vermeulen. Fascinerend die Spaanse trompetten (chamades) die recht de kerk in staken om de lof van God uit de bazuinen in deze nieuwe wijk!

Weemoed en hoop

Helaas de kerk hield het niet en is in 2007 gesloopt. De neogotische Laurentiuskerk (van Cuypers) en de Jozef aan het Singel blijven behouden. De moderne Pius X met zijn opvallende ramen kon naast een hospice nog een beetje dienst doen. Van de Don Bosco zijn de belangrijkste ramen gedemonteerd en naar de Jozefkerk overgeplaatst. De grote parochie van de Heilige Matthias en Laurentius (zijn beeld op de oude Laurens overleefde de beeldenstorm, hij zat te hoog) neemt de zielzorg verder ter harte. Maar niet al te droevig doen: Alkmaar heeft bijna 50 jaar van deze Don Bosco genoten!