Een vrome jongen

De man die wij nu kennen als de H. Pastoor van Ars werd geboren in 1786 in Dardilly vlakbij Lyon. Zijn vader was een boer die van wanten wist. Het vrome leven in de dorpskerk werd door de familie ademloos gevolgd. Ze waren fan van hun pastoor die helaas kort na 1789, als de Franse revolutie losbarst door een ‘collaborerende’ geestelijke wordt vervangen. De dorpelingen moeten hem niet en gaan ondergronds. Men kerkte met de oude pastoor bij de mensen thuis. In de ouderlijke woning, naast de klok in de keuken, ontvangt Jean Marie (de 4^e van 6 kinderen) zijn eerste communie. Als de revolutie (die ook zijn goed kanten had) is uitgeraasd ontstaat een nieuwe godsdienstvrijheid. De dorpskerk wordt weer een actief centrum. Jean Marie krijgt op de pastorie van Ecully een privé priesteropleiding. In 1815 wordt hij in Grenoble tot priester gewijd en komt in 1818 in Ars terecht. Het was geen topbenoeming. Eerst is zijn kerkje nog een bijkerk van het buurdorp, in 1820 wordt het pas echt een parochiekerk. Omdat hij zo’n onbelangrijke benoeming kreeg en zijn opleiding wat moeizaam verliep kreeg de pastoor van Ars (Jean Marie Vianney, -spreek uit Viannè- 1786-1859) de naam een ‘simpele geest’ te zijn. Als jongen kon hij –naar men zei- niet leren en als volwassene had hij zgn. moeite met preken. In oude hagiografieën werd dat erg benadrukt. Bij mijn bezoek aan Ars dit jaar ontdekte ik dat hij allerminst een simpele ziel was.

Bouwpastoor van een basiliek voor Philomena

Wat mij op die andere gedachten bracht was het feit dat ik mij erover verbaasde dat drie jaar na zijn dood (in 1862) al begonnen werd met de bouw van een enorme basiliek. De Pastoor van Ars zelf bleek de bouw van deze basiliek te hebben voorbereid. Die was uiteraard niet voor hem bedoeld maar voor de H. Philomena. Philomena, die in de catacomben van Callixtus in Rome vermeld wordt heeft zwakke historische papieren. Ze is bekend als jeugdige martelares uit de allereerste christentijd in Rome. Mooi is de scène waarop te zien is dat de vurige pijlen die woeste soldaten op haar afschieten een eerbiedige boog voor de heilige draaien en weer teruggaan naar de soldaten en hen treffen. Wie de vurige pijl hanteert zal door de vurige pijl omkomen. Haar naam betekend ‘de geliefde’ en zo staat zij eigenlijk voor heel de jonge kerk van martelaren en martelaressen. De pastoor had zelf nog met architect Pierre Bossan onderhandeld. Hij kende hem omdat Bossan ook de basiliek ontworpen had van Lalouvesc waar de pastoor in zijn jonge jaren ter bedevaart was geweest.

Philomena en de pastoor in harmonie

Toen in 1862 de bouw van de Philomenabasiliek begon wilde de plaatselijke bevolking dat minstens het schip van het oude kerkje als herinnering aan hun geliefde pastoor Vianney, zou blijven staan. Zo geschiedde. In 1884 werd deze kerk ingewijd. Na de Zaligverklaring van J.M.V. in 1905 werden twee ronde tussenstukken gebouwd in het begin van de 20^e eeuw met daarin schilderingen over de pastoor zelf. Die was minder simpel dan hij wordt gepresenteerd. Hij was niet alleen een ‘bouwpastoor’ maar las ook veel. In de pastorie treft men een voor die tijd hele grote bibliotheek aan. Hij had een bijzondere aandacht voor de mensen voor wie hij priester mocht zijn. Hij was een beroemd biechtvader van tallozen uit de regio, neen van heel Frankrijk en vooral uit Parijs. Men zegt dat hij het onmiddellijk door had als mensen iets verzwegen. Hij bracht vele uren in de biechtstoel (hij hoorde meestal gewoon biecht in de sacristie) door. Zijn pastoraat werd zo intens dat hij in zijn laatste jaren voor zijn dood op 4 augustus 1859 in Ars (waar hij 41 jaar was) 20 assisterende priesters had gekregen.

De bouwwerken in Ars

Als men in Ars aankomt valt onmiddellijk op hoe eigenaardig het is dat het oude kerkje is blijven staan. De pastoor zelf had de gevel van de ingangspartij nog laten bouwen en de toren die met de Franse revolutie was vernield weer hersteld. Hij bouwde ook, bijgestaan door Catherinie Lasagne (pastoraal werkster voordat die bestonden) een groot weeshuis ‘Providence’ genaamd (1824 vergroot in 1847). In het klooster van de zusters en het weeshuis is nu een hotel voor pelgrims (vooral voor priesters bedoeld) gevestigd en in de kapel is eeuwigdurende aanbidding. In het schip van het oude kerkje treft men nog de preekstoel aan van waaruit de pastoor gepreekt heeft. De koormuur is weggebroken en men komt dan in de koepelvormige tussenstukken aan. Links is een portaal ingebouwd en rechts is boven een altaar het lichaam van de heilige opgebaard. Vele priesters vinden het (terecht) een eer daar te mogen celebreren terwijl de heilige je bijna ‘op de vingers kijkt’. Daar treft men taferelen aan uit het leven van de pastoor van de hand van dezelfde Paul Borel, die eerder de schilderingen in de koepel van de H. Philomena maakte.

Andere bouwwerken in Ars

In 1925 werd pastoor door paus Pius XI heilig verklaard en in 1929 uitgeroepen tot patroon van alle parochiepriesters. Bij die gelegenheid werd door de architecten Pierre en Gabriel Mortamet naast de basiliek een kapel gebouwd waarin het hart van de pastoor wordt bewaard. Ars heeft net als Lourdes ook nog een ruime ondergrondse kerk. Pierre Binsard (die ook aan de Pie X in Lourdes werkte) heeft die in 1961 gebouwd. Er is niet veel aan te zien behalve dan dat men er een fraai triptiek van de lijdende Christus aantreft van M-M Plagne. Als men het complex aan de oostzijde verlaat is er ook nog een Madame Tussaud-achtig gebeuren: een wassen beelden museum met taferelen uit het leven van de pastoor. Of hij daar erg tevreden mee zou zijn? Misschien wel met het beeld dat Emilien Cabuchet in 1863 (4 jaar na zijn dood) maakte en nu bij het Tabernakel waar de pastoor altijd voor knielde staat. Misschien zal hij ook tevreden zijn met de allernieuwste ronde kapel die links van de ingang naar het heiligdom staat zodat de rook van de kaarsen de basiliek niet kan bederven. Dat Paus Johannes Paulus II Ars op 6 oktober 1986 zou komen bezoeken zou hem hogelijk verbaasd hebben.

Tenslotte

Het is allemaal wat kleinschaliger en rustiger dan in Lourdes. Alle kinderen van de Franse katholieke scholen zijn er –naar ik hoorde- wel eens ter bedevaart geweest en talloze priesters natuurlijk. De pastoor van Ars kan tevreden zijn. Hij was immers –naar ik deze zomer ontdekte- niet alleen een groot heilige maar ook een uiterst kundige bouwpastoor, een uitstekende pastorale manager-organisator en vooral een mensen- mens. Wel beseffend dat wij mensen alleen maar op kunnen bloeien door de liefde van God die zo graag vergeeft.

In 2015 wordt de 200^e gedenkdag van de priesterwijding van J.M.V. gevierd.
Ars (Ars sur Formans) ligt 8 km. oostelijk van Villefranche sur Saone, 20 km. boven Lyon.