Het zusterdorp Graft is ouder. Het wordt al in 1125 in de Egmondse archieven vermeld en op 11 augustus 1368 komt de eerste pastoor. Graft is gebouwd op het voormalige Schermereiland en heeft een schattig raadhuisje. Van die oude kerk is (helaas) alleen de vloer met grafzerken nog maar over. Toen de Graftenaren in het begin van de 15^e eeuw een vissershaven stichtten aan de westoever van het Beemstermeer ontstond De Rijp (Ripe = oever). De Rijp is een dorp, maar ik noem het een prachtig stadje met een enorme rijkdom aan monumenten. Het begon met een waag en een kapel in 1467. Voor die tijd stond hier slechts een rood geverfd kruis waarbij men het avondgebed kon uitspreken. De haringvisserij en na 1654 de walvisvaart zorgden voor economische bloei. Er waren veel reders in De Rijp gevestigd. Er was geld dus kwam er… een enorme kerk aan de H. Bavo gewijd.

St. Bavo in De Rijp

De oude Bavokerk werd in 1528 gebouwd en kreeg na de reformatie een koor en een transept naar ontwerp van de bekende Jan Adriaansz. Leeghwater. Het klassiek gotisch aandoende gebouw kreeg na de dorpsbrand van 1635 een nieuwe glas in loodbeglazing, een dooptuin, nieuwe herenbanken en een opgewekte gewelfbeschildering, die onprotes­tants aandoet. Bovendien werd er een westtoren, ook weer in gotische stijl, aan de kerk toegevoegd. Het is de moeite waard om die te beklimmen en zich te verbazen over het landschap om het dorp, dat niet op een gewoon landschap lijkt, maar meer op een lap­pendeken van sloten en slootjes die heel smalle strookjes land omvatten.

De Pausgezinden

In 1572 gaan de kerken van Graft en De Rijp over in protestantse handen. Aan het Noordeinde wordt een katholiek schuilkerkje gebouwd. Het begin is moeilijk. In 1629 wordt de pastoor gearresteerd en veroordeeld. In 1644 wordt geklaagd over ‘het stout voortvaren van de Pausgezinden in ’t houden van hare conventiculen (bijeenkomsten) in Noord Scherwoude op Langedijck, alsook op het Noordeynde van Graft.’ Rond 1700 komt er een gedoogsituatie. Wel moet er admissiegeld betaald worden. Dat wordt in 1784 afgeschaft. De bevolking van De Rijp is inmiddels flink gegroeid en de nieuwe schuil­kerk (een schuurkerk) wordt in 1804 aan de noordzijde van de Rechtestraat ingericht. In 1858 wordt die door pastoor Preijer in bouwvallige staat aangetroffen en worden er plan­nen gemaakt voor een ‘echte’ kerk. Dat wordt de nu 150-jarige katholieke St. Boni­fa­tius­kerk.

De St. Bonifatiuskerk

Het is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een topgevel met door pleisterwerk versierde pinakels en een geveltoren(tje). Deze neogotische kerk (Cuypers zou hem quasi-neogotisch hebben genoemd!) verrees in 1860-63 naar het ontwerp van W.J.J. Offenberg, een Amsterdams bouwmeester die samenwerkte met zijn schoonvader J. van Straaten, die in de hoofdstad de (oude) St. Ignatius (de Zaaier), toen nog aan de Keizersgracht, bouwde. Het was voor die Amsterdammers heel wat om naar De Rijp te reizen: per stoomboot naar Purmerend en dan met paard en wagen naar de bestemming. De bouwmeester liet dan ook het dagelijkse werk over aan opzichter Musterd. De architect maakte wel zelf de aanbesteding en de eerste steenlegging mee. Hij logeerde dan in de herberg ‘Het stadhuis van Amsterdam’ en was later ook zo welwillend om aan te zitten bij het diner ter ere van de inwijding van de kerk in 1861. Later hebben wat schermutselingen over zijn honorarium de geschiedenis van de Bonifatiuskerk ontsierd. De architect werkte in het midden van de 19^e eeuw en de hang naar het neoclassicisme was groot. Deze gotiserende voorgevel is daarom een heel bijzonder showobject met de al eerder genoemde pinakeltjes die het geheel allure geven. Het torenkruis priemt op 27 meter hoogte de Noord-Hollandse lucht in. Problemen met vocht heeft de kerk altijd gehad en onlangs nog stond de toren vervaarlijk scheef. Gelukkig wordt in De Rijp alles altijd keurig gerepareerd.

Het interieur

Het interieur wordt gedekt door een houten tongewelf. De inrichting van het priesterkoor (hoogaltaar en communiebanken) liet pastoor Preijer kort na de bouwtijd verzorgen door het atelier Cuypers uit Roermond. Ook de preekstoel komt uit dat atelier. In 1979 is helaas een van de beeldjes uit de rugzijde ontvreemd en nooit teruggebracht. De orgel­bouwer Smits bouwde een instrument dat in 1866 in gebruik werd genomen. We lezen in de parochiekroniek dat deken Bekkers bij die gelegenheid een ‘sierlijke rede’ hield. Later (in 1910) werd in de oude kas een nieuw Pels-orgel geplaatst. In 1919 en 1920 werden in de altaaraanbouw kleurige ramen uit het atelier van Nicolas aangebracht voorstellende

het Laatste Avondmaal (in het midden) en (aan de zijkanten, vrijwel onzichtbaar) St. Bavo, de patroon van de oude Rijpse kerk en de patroon van de nieuwere: St. Boni­fatius. Het schip had oorspronkelijk stalen vensterharnassen. In 1928 werden die vervangen door

kleurige abstracte glas-in-loodramen uit de ateliers van Asperslagh. Boven aan de dakspanten zijn twaalf engelenkopjes aangebracht. De voorste tien hebben in mystieke beschouwing de ogen dicht; de achterste twee loeren aandachtig naar beneden. Men zegt: om de mensen op de armenbankjes in de gaten te houden. Eleganter is het om ze te zien als een soort KASKI-dienst die het aantal kerkgangers registreert.

De toren

In de geveltoren hangt een echte Hemonyklok uit 1667 met als opschrift: ‘temporis extremi tui memor’ (denk aan je stervensuur). Oneerbiedig door de Duitsers in 1943 weggehaald, maar gelukkig later weer in Groningen teruggevonden. Zeker zo monumen­taal als de kerk is de pastorie. Zoveel monumentaals in deze natte streek bij elkaar is om moeilijkheden vragen. Er ZIJN wat werkzaamheden verricht aan kerk en pastorie, orgel, toren enz.! Enkele jaren terug is het scheef zakken van de toren gestopt. Zo kon men met een gerust hart het 150-jarig jubileum vieren op zondag 19 juni 2011. Een tentoon­stelling in het Houten Huis (het Rijpse museum), de uitgave van een Parochiekroniek en van een speciale Bonifatiuswijn verhoogden de feestvreugde.

 Gebruik is gemaakt van ‘De Kerkkroniek’, historische feiten en beschouwingen rond de 150-jarige Sint Bonifatiuskerk te De Rijp uit juni 2011 van J.Th.M. en G.J. Pielage. Gegevens over de klok uit ‘De monumenten van geschiedenis en kunst in Waterland en omgeving’ blz. 126.