Ja, er is ook een Schalkwijk in Utrecht, al in 1185 vermeld. Een ‘schalk’ is een oude benaming voor een knecht. Het Noord Hollandse Schalkwijk (een woonplaats van knechten dus) maakte tot 1245 deel uit van het ‘Haarlemmerambacht’. Het bestreek een wisselend gebied afhankelijk van wat het water van het grote ‘Spieringmeer’ (een onderdeel van het Haarlemmermeer) de mens toestond te gebruiken. Nadat Haarlem stadsrechten kreeg kwam het ambacht ‘Suyt Scalckwijck’op zichzelf te staan. Wel was er een soort verbond met ‘Vijff Huijssen’, ‘Nieukerck’, ‘Rietwijck’ en ‘Rietwijckeroord’. In de Franse revolutie wordt het geheel wat herordend en in 1963 wordt het bij Haarlem gevoegd. Het was een mooi landelijk gebied en sommige oude boerderijen langs het Spaarne herinneren nog aan dat verleden. Jammer dat de prachtige middeleeuwse Schalkwijkerpoort met twee torens in de 19^e eeuw gesloopt werd. De bewoners kerkten in de stad, vooral in de (nu ook gesloopte) Spaarnekerk, de O. L. V. van de Rozenkrans. Het bovenstukje van de spits is gespaard en op een horecagelegenheid bij het winkelcentrum van Schalkwijk terechtgekomen. De klokken hebben een wat verhevener functie en hangen in de mannentoren van de Haarlemse kathedraal. Het Spaarnekerkkoor ‘Laudate Domino’ laat ook verheven klanken horen, in Schalkwijk meestentijds.

Nieuwe kerken in een nieuwe wijk

Aan het einde van de vijftiger jaren van de vorige eeuw was het een hele uitdaging voor de bestuurders van het bisdom Haarlem om een nieuw soort parochie te stichten. Een nieuw gebied kon een nieuwe aanpak krijgen… was de idee. Oud Vicaris-generaal Kuipers constateert dat zoiets makkelijker gezegd dan gedaan is. Mensen zijn niet onmiddellijk enthousiast voor experimenten. De van oorsprong katholieke bevolking bestond voornamelijk uit traditiegetrouwe boeren, aangevuld met ‘gewone’ katholieken van elders. In 1961 werd begonnen aan de opbouw van een eerste parochie, afgesplitst van de eerder genoemde Spaarnekerk en de Dominicus. Deze parochie werd onder de bescherming van de Goede Herder opgebouwd en in april 1962 werd een noodkerk gebouwd. In 1964 werden de plannen van de Goede Herderkerk van de Haarlemse architect A.L.N. Lourijsen (ook ontwerper van het nieuwe Liturgisch centrum in de kathedraal uit 1998) goedgekeurd. In 1962 was ook de goedkeuring gekomen voor de oprichting van een tweede parochie, toegewijd aan de Moeder van de Verlosser. Die titel voerde Onze Lieve Vrouw in Banneux. De bouw van deze Mariakerk liep vlotter dan die van de Goede Herder en ze kon al in juni 1966 worden ingezegend. Architect J. G. de Groot uit Uithoorn tekende ervoor.

Inmiddels kwamen er plannen om nóg een katholieke kerk, meer een kerkelijk centrum te bouwen in Meerwijk. Eind 1971 ging de eerste paal de grond in van het Schalkererf. Vlak daarna was de Goede Herder ook voltooid; in 1972 werd die als ‘Goede Herdercentrum’ (dat klinkt wat huiselijker) ingewijd. Aan de buitenzijde een alleraardigst reliëf (nog steeds aan de Italiëlaan te zien) van een kudde schapen, uiteraard ook met een zwart schaap. In 1979 ontstond ook nog een Molenwijk-groep die in een school kerkte en nog kerkt.

Even een pas terug

Het kon niet uitblijven dat dit overvloedige kerkelijke aanbod op den duur te veel zou blijken. In 1987 werd nog uitbundig het 25-jarig bestaan van de grote Schalkwijkse parochie gevierd, maar in de negentiger jaren moesten én de Goede Herderkerk en het Schalkererf hun deuren sluiten. Bleef op de duur alleen de het eerst voltooide kerk over: de Moeder van de Verlosser. Fier prijkt de toren aan de westkant van Schalkwijk. Aan de stadskant staat de Ontmoetingskerk, een PKN-centrum met veel oecumenische interesse in de rk. partner. Aan de oostkant kreeg de toren van de katholieken gezelschap van een minaret van de Marokkaanse Moskee. Er zijn meerder moskeeën in Schalkwijk waar goede contacten mee worden onderhouden. De Marokkaanse Moskee is in een zeer degelijke stijl gebouwd. Hij doet bijna Romaans aan. Dat komt door de ronde bogen en door het klassieke Minaretmodel. De toren is niet zo hoog maar kloek vierkant. In tegenstelling tot de minaretten van de Turkse Moskeeën die meestal slank en bijna spichtig zijn.

De toekomst tegemoet

We gaan nog even naar de Moeder van de Verlosserkerk. Opvallend is het uitnodigende brede voorplein. Aan de rechterkant, de kant van het grote zorgcentrum Schalkweide, een flinke, een beetje brutale klokkentoren. Midden op het plein staat een gebeeldhouwde roos die gastvrijheid suggereert. Die is er in Schalkwijk. Binnen in de kerk laten de ramen van de priesterglazenier Egbert Dekkers uit Moergestel een prachtig licht door. Het glas in loodraam is maar liefst 26 meter lang en 6 meter breed. Aan de zijmuur een hoogst opmerkelijke kruisweg van Heleen Koning, een buurtgenote. In de Mariakapel een origineel koperen reliëf dat de kruisafname voorstelt. Wim Andela, ook een Schalkwijker, tekende ervoor. Opmerkelijk zoveel kunstenaars van de eigen kudde in actie! Rond het achthoekige altaar en de lessenaar op het lage podium in de brede hoofdruimte verzamelen zich vele jonge en oude Schalkwijkers. De mensen die hier komen maken niet alleen mooie dingen; ze zetten zich toch vooral in (ook in oecumenisch verband) voor een betere samenleving met en voor alle mensen van goede wil. Schalkwijk heeft minder kerkgebouwen dan voorheen, maar des te meer goede plannen voor een zinnige presentie van de kerk in de 21^e eeuw. Het is, om te verwijzen naar de oude betekenis van de naam Schalkwijk, een wijk van mannelijke en vrouwelijke knechten, die de Heer tot in lengte van dagen willen dienen.