Een bijzonder kathedraal
Europa wemelt van de kathedralen. Toch kan er maar één de beroemdste zijn en dat is toch de Notre Dame van Chartres. De kerk is in redelijk korte tijd gebouwd tussen 1193 en 1250. Daarna heeft de kathedraal de eeuwen zonder noemenswaardige kleerscheuren doorstaan. Dat geldt ook voor de verbluffende gotische beelden in de negen toegangsportalen, en voor 152 van de 176 onvergelijkbare glas-in loodramen uit de twaalfde en de dertiende eeuw. Chartres overleefde branden die epidemisch waren in de Middeleeuwen, de godsdienstoorlogen van de vroegmoderne tijd, en ook de beeldenstorm die volgde op de Franse Revolutie (dankzij een opstand van de stadsbewoners tegen de stormtroepen). Tijdens de Tweede Wereldoorlog stond de kathedraal op de hitlist van de geallieerden omdat er een Duits hoofdkwartier in gevestigd zou zijn. Het was te danken aan een riskante vredesmissie van een kunstlievende Amerikaanse kolonel (Wilborn Barton Griffith jr, later gesneuveld in de buurt van Chartres) dat het bevel tot bombardement werd ingetrokken. Het provinciestadje Chartres is nog steeds een bedevaartplaats. Auguste Rodin sprak over ‘de Acropolis van Frankrijk genaamd’, een wat grootse naam voor de kleine verhoging waarop de kathedraal ligt. Duizenden toeristen (of zijn het pelgrims?) komen er op af. Ze komen voor de blauwe ramen (men spreekt zelfs van Chartres-blauw) maar vanaf de begintijd vooral om de heilige tuniek van Maria te zien die door Karel de Kale in de negende eeuw aan de toen nog romaanse kerk is geschonken. Vooruit: en route!
Rustend in het land
Parijs ligt achter je. Het Noord-Franse landschap is een beetje saai.. hoewel zijn wuivende korenvelden saai? Ze doen denken aan het brood dat leven geeft en ons sterkt onderweg. Na een klein uur (vroeger deden de pelgrims er langer over) wordt plotseling de kathedraal van Chartres zichtbaar. Twee ongelijke torens, een breed en hoog schip, dat verankerd ligt tussen het koren. Maar de weg gaat weer langzaam naar beneden en de kathedraal verdwijnt uit het zicht. Even later gaan we weer naar boven en daar is ze weer… de Notre Dame van Chartres (een veel eerbiedwaardiger heiligdom dan haar door toeristen in beslag genomen naamgenote in Parijs). In de tijd van de twintigste-eeuwse Nouvelle Théologie begonnen honderden studenten hier naar toe te trekken. Wij gaan verder. Bij een volgende neergang verdwijnt ze weer en na nog een paar maal het spelletje te hebben herhaald, ligt ze heel dichtbij. We rijden de stad binnen. De eerste gebouwen van de stad omklemmen ons en -o wonder- de kathedraal is weg. Pijlen helpen de moderne reiziger verder, maar eigenlijk horen we enige tijd door de straatjes te dwalen (is het aardse leven niet ook een labyrint?) om dan plotseling voor de kathedraal te staan.
Een commissie van ontvangst
Bij de hoofdingang van de kerk is een commissie van ontvangst. Rechts van ons staat de koningin van Sjeba, geflankeerd door David en Salomo. Aan de linkerkant Mozes. Tussen hen allen staat Christus (in majesteit). Hij wordt omring door veel vrienden. Wie zijn dat dan wel? Schrik niet: Aristoteles (de filosoof) en Cicero (de Romeinse redenaar). De Grieken Euclides (van de meetkunde), Ptolemeüs (de vader van de astronomie) en Pythagoras (van de wiskunde en de muziek). De verbondenheid met alle mensen die zich met de grote vragen bezig hielden en houden (ook de studenten van nu), is typisch twaalfde-eeuws. Het hele leven is een groots en boeiend geheel. En alles wordt door God, hier en bijna overal in Zijn geïncarneerde Zoon Jesus afgebeeld, met welgevallen bekeken: ja het is allemaal goed, zeer goed zelfs. En wij zijn allemaal familie. Van God en van elkaar.
Een grote familie
De familie van Jesus staat afgebeeld op het raam, dat we van buiten kunnen zien maar pas van binnenuit kunnen dóórzien. Het Romaans is nu op. Maar het Oude Testament is nog niet vergeten. In het roosvenster van het noorder transept staat koning Salomo in al zijn heerlijkheid en naast hem twee mensen, die we in menig middeleeuwse kerk ontmoeten: Melchisedek, de priester/koning van Salem (het latere Jeruzalem) en Abraham, op zoek naar een nieuw land en een nieuwe toekomst die brood en wijn van hem ontvangt. Maar een echte Oud Testamentische drukte is het aan de noordkant die pas laat in de middag door de zon wordt aangelicht.
Een ster zal opgaan uit Jacob
We zien Adam en Eva en vele vromen en profeten in de bovenste boog. Van rechts komt Bileam op een ezeltje aangereden. Hij had (zie Numeri 22 en 23) de opdracht van zijn baas, koning Balak, om vanaf een berg de joden die zij door de woestijn zagen aankomen te vervloeken. Maar Bileams ezel was het daar niet mee eens. Zijn baas sloeg het arme dier tot bloedens toe, totdat de ezel zei (!): ‘waarom sla je mij?’. Beschaamd staakt hij zijn gemartel en rijdt verder om Israël in plaats van het te vervloeken te zegenen door te zeggen: ‘een ster zal opgaan uit Jakob en veilig zullen ze in een goed land wonen.’ En kijk daar hebben we Salomo weer met de koningin van Saba (Sjeba). Voor deze vriendin schreef Salomo zijn hooglied, een van de meest populaire bijbelgedeeltes uit de twaalfde eeuw. Ook kijken de wijze Jesus Sirach toe, de dappere Judith, de volhardende Job. En als korte stripverhaaltjes zien wij de geschiedenissen van Simson, Esther, Gideon, Judith en Tobias, als stenen linten om ons heen gedrapeerd.
Allemaal rond haar sterfbed
Tussen al deze lieve familie ligt Maria heel rustig te sterven. Geen dramatisch heengaan maar meer een zacht inslapen, want ze zal al spoedig gewekt worden door haar sterke Zoon. Een beetje veel van het goede misschien, moeilijk om iedereen uit elkaar te houden? Maar is dat ook niet zo als we elkaar verhalen vertellen over alle familieleden van vroeger en nu? De boodschap van Chartres is duidelijk: we zijn allemaal familie van Jesus en Zijn moeder. We mogen er zijn zoals we zijn. Gezegend zij de Eeuwige, gezegend zij de vrouw voor de man en de man voor de vrouw. God zegene ons alen. Moeder Maria bid voor ons!