Middeleeuwen?

Wat zou de middeleeuwer vreemd opgekeken hebben als hij het woord ‘middeleeuwen’ zou horen. Middeleeuwen… tussen welke eeuwen? De middeleeuwer was gewoon een mens als wij, die leefde in zijn eigen tijd. De angsten van het jaar duizend (vergelijkbaar met de angst voor een computeruitval in het jaar tweeduizend) lagen achter hem. Dapper werd er gebouwd aan een goede wereld, want God heeft immers de mens geschapen als beeld en medewerker van Hem. Het is goed de lessen van het verleden in je op te nemen.. dat zullen de mensen later hopelijk ook doen. We zitten als het ware op de schouders van reuzen (zelf zijn we nog maar klein). We mogen dankbaar zijn voor wat er in de vorige eeuwen is bedacht. Maar we kunnen vanaf de schouders van onze voorouders wel meer zien, dan zij ooit gezien hebben: ons blikveld is groter. Deze mooie vergelijking komt van Bernard van Chartres.

Ver kijken

De mensen van de Romaanse tijd hebben inderdaad verder gekeken. Ze hebben een eigen manier van theologiseren en filosoferen ontwikkeld. Met name in de twaalfde eeuw (de hoogtijd van het Romaans) was er een hele frisse manier van denken opgebloeid, die in de dertiende eeuw is weggevaagd door de uitbouw van de scholastiek als geestelijk volmaakt bouwwerk. Net zoals de Gotische kathedralen de Romaanse kerken met gemak zouden overvleugelen, zo is de grote Thomas zo groot gebleken, dat alle denkers voor hem een beetje in het niets verdwenen. Toch is het niet te veel gezegd, als we de twaalfde eeuw oorspronkelijk en fris noemen en de dertiende eeuw wat saai.

Verschil tussen de 12^e en de 13^e eeuw

Zou je de verschillen tussen de negentiende en de twintigste eeuw met de verschillen tussen de twaalfde en de dertiende eeuw gaan vergelijken, dan is de dertiende eeuw de eeuw van orde en netheid (vergelijkbaar met de negentiende eeuw) en de twaalfde eeuw de eeuw van de nieuwe ontdekkingen en jeugdige overmoed en onderzoekingsdrift. Bernard van Chartres en Jean van Salisbury onderzochten vrijelijk de geschriften van de niet christelijke denkers en ook Virgilius en Ovidius waren graag gelezen schrijvers.

Verrassend modern

Er werd in de 12^e eeuw zelfs overleg gepleegd met rabbijnen (zie de afbeelding). De nieuwsgierigheid en de zin tot experimenteren was zo populair, dat Bernardus van Clervaux er hevig (Bernardus was altijd hevig) tegen te keer ging. Parijs werd het Athene van die dagen genoemd. In Laon bloeide de Nouvelle Théologie en in Chartres waren de wiskundige genieën bezig. Over het ontstaan van de wereld werd druk nagedacht. Het Latijn was de engelse computertaal die iedereen verstond. Al die dingen waren boeiend en mooi want alles was door God gegeven en Jesus was de koning van een werkelijk nieuwe wereld waarin alles góéd was.