Heerhugowaard, tegenwoordig met steedse allures (kijk naar de gigantische bioscoop), is het hoofddorp van de in 1625-1631 drooggemalen Grote Waard of Zuiderwaard. Al in de middeleeuwen heette het toen onbedijkte gebied Heerhugowaard of Huigenwaard, genoemd naar Hugo van Assendelft, kastelein (!) van het kasteel Medemblik ten tijde van graaf Floris V. De bebouwing beperkte zich eerst tot de 12 km. lange Middenweg, waaraan de kerk in de Noord, de Dionysiuskerk en de hervormde kerk in het centrum gelegen zijn. Na de opening van de spoorlijn Alkmaar–Den Helder in 1865 volgde bebouwing langs de Stationsweg. In 1960 is Heerhugowaard groeikern geworden en ontstond het winkelcentrum Middenwaard, het nieuwe hart van deze naar alle richtingen sterk uitgebreide forensenplaats.

Blik in het verleden

Heerhugowaard was in de Middeleeuwen nog onbedijkt en niet zo belangrijk. Toen in het begin van de 17^e eeuw de polder was drooggemaakt, was de Reformatie al lang over haar wittebroodsweken heen. In de beginjaren liepen vele West-Friezen er warm voor. Er bestonden grote groepen Wederdopers of Anabaptisten in o.a. Barsingerhorn, Nieuwe Niedorp, Winkel en Medemblik. Het omhelzen van de nieuwe leer ging echter gepaard aan onderdrukking van de oude leer. En hoewel sommige hogere geestelijken (berucht was Deken Pieter Ruych, van 1526-1537 deken van Hoorn) erg graag financieel van hun gelovigen profiteerden, bleef toch het verlangen naar het oude geloof. In sommige polders was in het geheel geen contact met de nieuwe leer geweest. Dat gold voor de afgelegen Ooster- en Westerpolder. Na de vrede van Münster in 1648 werd het weer toegestaan de oude religie, zij het niet in de openbaarheid, te praktiseren. In De Campen kwam een preekhuis, bekend van het vormselincident dat wij bij de behandeling van ’t Veld beschreven.

Van noord naar zuid

In Heerhugowaard was in 1640 al een schuilkerk. De eerste parochie werd de Dionysiuskerk in het Zuid. Voor de mensen in Heerhugowaard Noord bleef de kerk van ’t Veld echter populairder dan de kerk in het Zuid. Het ligt voor de hand dat een eigen kerk in de Noord niet op zich kon laten wachten. In ’t Veld werd een kapelaan aangesteld als bouwpastoor van de Noord: kapelaan Helwig was zijn naam. Na wat geharrewar werd voor een locatie aan de doorgaande Middenweg (ook Rijksweg genaamd) gekozen. Deze plek lag dichter bij het station van Noord-Scharwoude en er was een waterweg dichtbij. In 1909 gingen de eerste palen de grond in. Op 22 november 1910 was de kerk klaar. En zo stond daar in het hoge noorden van Heerhugowaard aan de Middenweg nr. 541 de H. Hart van Jezuskerk. Het is een kerk met neoromaanse elementen uit 1910 van architect C.P.W. Dressing.

Naast het centrum bestaat er ook nog een aan de zuidoostkant gelegen gehucht ’t Kruis met interessante oude boerderijen en een in 1922 gebouwde kerk in klassiek gotisch aandoende vormen van architect W.F. Ducroix. Tussen deze kerken in staat in het centrum van het dorp (vroeger het Zuid) de Dionysiuskerk (Middenweg 248) uit 1963 naar een ontwerp van A.L. Lourijsen. Dezelfde architect die ook in het Haarlemse Schalkwijk bouwde en het nieuwe liturgisch centrum van de kathedraal vorm gaf. Genoemde Dionysiuskerk vervangt de in 1869 gebouwde eerste kerk van Heerhugowaard van architect Bleys. De toren van die kerk bepaalde lange tijd het silhouet van de plaats. Ondergetekende is (nog steeds) erg teleurgesteld dat bij de nieuwbouw van de kerk – die erg bouwvallig was – de toren niet gespaard kon worden. Hij stond te dicht bij de sloot… zegt men.

De torensymboliek

Heerhugowaard heeft weinig karakteristieke monumenten die het silhouet van de stad markeren. De kerk van ’t Kruis is torenloos en de Dionysiustoren weg; daarom is het des te plezieriger dat de opvallende toren van Heerhugowaard Noord er in volle glorie staat. Opvallend is de plaats van de toren, hij staat niet voor maar naast de kerk. En opvallend is de ronde lantaarn met de grappige ronde top. Daarom heet de kerk ook de peperbus.

Die toren heeft heel wat onderhoud gevergd: in 1931, in 1967 en in 1983. Maar nu viert hij, met de kerk die er naast staat, glorieus zijn honderdste verjaardag. Rijk aan symboliek is de toren. De ronde top heeft eigenlijk een spitsboogvorm. Een spitsboog is het kenmerk van de gotiek; deze is gebaseerd op het samensmelten van de driehoek en het vierkant. De driehoek is het symbool van de eeuwige orde (de H. Drie-eenheid); het vierkant stelt de tijdelijke orde voor. En dan is er ook nog de cirkel, de vorm van het grote raam boven de kerkingang. Zo’n roos- of radvenster is het zinnebeeld van de oneindige wijsheid die God (het ware Licht) uitstraalt. De toren heeft onder de galmgaten zes steunbeertjes die verwijzen naar de zes werkdagen die aan de rustdag voorafgaan.

De kerk

De kerk is niet georiënteerd, waarschijnlijk om praktische redenen. Wel wordt het oog gericht naar de apsis. Daarin bevindt zich een belangrijke serie ramen uit 1961, ontworpen door Joep Nicolas. Alle beelden die in een kerk horen zijn aanwezig; Antonius heeft zelfs als extra beeld een bedelaar aan zijn zijde. Troostvol dat hier dezelfde neo-romaanse stijl gehanteerd werd als in de (verdwenen) Dionysiuskerk. Als men naleest wat er allemaal de laatste honderd jaar gebeurd is in deze parochie komt het hele rijke Roomse leven langs. Neomisten, zonen van de parochie doen hun intrede, grote groepen kinderen gaan op naar de eerste H. Communie. De vernieuwende zestiger jaren werden enthousiast beleefd. Men is altijd in voor actie.

Een actieve parochie

Zo’n twintig jaar terug werd er een voettocht georganiseerd ten bate van een nieuw kerkdak. Nu schrikt men er niet voor terug om ieder jaar 56 km. te lopen naar Amsterdam om deel te nemen aan de Stille Omgang. In 1998 werd een prachtig beeld geplaatst op het plein van de oude Annakleuterschool. Maria is daar te zien als klein meisje. Moeder Anna leert haar de Heilige Schrift lezen. Wel toevallig dat ze de Emmanueltekst uit Jesaja 7 vers 14 aan het bestuderen zijn. De zusters van Lioba met wie goede banden worden onderhouden tekenden voor dit beeld. Op 22 november 2010 vierde de kerk zijn100^e verjaardag. We wensen de parochianen geluk met hun opmerkelijke kerk en hopen dat veel mensen er tot in lengte van dagen troost en opwekking tot actie kunnen blijven beleven.

Gebruik is gemaakt van het boekje van Jos Beers uitgegeven bij het 75-jarig bestaan van de kerk. Een nieuwe publicatie kwam bij het 100-jarig bestaan.