In het lieflijke bergland van de Ardèche aan de westkant van de Rhône ligt het dorpje Lalouvesc (spreek uit Laloevee). De argeloze reiziger ziet, als hij het dorpje nadert, een zeer merkwaardige kerk liggen waaromheen allerlei grote bouwwerken zijn gegroepeerd. De naam van de plaats (afgeleid van het Latijnse Alaudacum) herinnert aan de vrijwilligers van het oude Romeinse ‘Leeuweriken-legioen’ (Frans: ‘alouettes’), een soort vreemdelingenlegioen waarin de Romeinse bezetters van Gallië de inlanders onderbrachten. De oude buitenplaats, later een nederig bergdorpje, is nu een bedevaartplaats. Als men het dorpje binnen gaat ligt daar de basiliek. Als een vredig beest heeft de kerk zich lekker languit in het dorp neergevleid. Rechts twee, vrij lage, westtorens; daaraan vast een tamelijk lang middenschip in romaanse vormen en links een zeer intrigerende middentoren op de koorpartij: een soort ‘koepel’, uitbundig versierd. Ik voelde mij meteen thuis en moest denken aan de vormenrijkdom van ‘onze’ Bavo. Art Deco in optima forma. Wat is hier aan de hand? De grote gebouwen die de bedevaartgangers moesten opvangen leken leeg. Alleen een paar toeristen en wat oude dames die de kerk gingen poetsen vormden het publiek. Bij het binnentreden van de kerk weerklonk een enorme dreun. De grote klok (6000 kilo, deze Bourdon) sloeg en markeerde zo toch duidelijk het belang van deze plaats.
Een onbekende heilige
Nader onderzoek leerde ons dat hier een heiligdom was gebouwd door dezelfde architect die o.a. het heiligdom in Ars heeft gebouwd. Hier was de te vereren heilige een Jezuïet uit het begin van de 17e eeuw: Jean-François Régis.
Jean-François Régis werd in 1597 werd geboren in Fontcouverte in de buurt van Narbonne. Hij treedt in bij de Jezuïeten en wordt in 1630 priester gewijd. Het is de eeuw van de Contrareformatie. De bisschoppen sturen ‘missionarissen’ hun bisdommen in, niet zozeer om de verstokte protestanten te bekeren, maar om het geloof van de katholieken op het platte land te heractiveren. Jean-François was al eerder opgevallen in zijn noviciaat door zijn goede zorg voor de zieken. Bij de pestepidemieën van die tijd kwamen maar liefst zevenennegentig ordegenoten om! Jean-François voelde zich niet te min om ook met matrassen rond te sjouwen. Hij had eigenlijk naar Canada gewild, maar werd naar het bergland ten westen van de Rhône gestuurd. Op zijn missiereizen valt Jean-François op door zijn bescheidenheid en zijn ijver. Hij heeft een bijzonder talent om de harten van de eenvoudige bevolking en de ruige bewoners van het bergland op de hoge plateau’s van de Velay en de Vivarais te veroveren. Hij was ook een zeer populaire biechtvader, net als zijn tijdgenoot de pastoor van Ars (1786-1859). Lalouvesc was nog een onbelangrijk bergdorpje toen de ‘apostel’ er in 1640 een missie (een serie opwekkingsbijeenkomsten) kwam preken. Onderweg was hij opgehouden door sneeuwstormen en moest hij in een berghut in ijzige koude overnachten. Hij komt doodziek aan in Lalouvesc. Het verhaal gaat dat hij in de laatste dagen voor kerstmis, na drie dagen aan een stuk biecht gehoord te hebben bezwijkt. Hij wordt naar de pastorie vervoerd en sterft op 31 december. De inwoners van het dorp bewaren zijn relieken en er gebeuren meerdere wonderen. In 1737 wordt hij heilig verklaard. De pastoor van Ars viel die eer pas in 1915 ten deel. Zijn feestdag is op 16 juni en rond die tijd worden er trektochten georganiseerd vanuit tussen le Puy-en-Velay en Lalouvesc langs de plaatsen die François Régis bezocht.
Het bouwwerk
De devotie tot François begon in de oude parochiekerk, maar die werd te klein. In 1864 werd deze kerk gesloopt en begint de architect Pierre Bosan (die ook de basilieken van Ars en de grote kerk van Fouvière op de berg in Lyon bouwde) aan de bouw van de huidige basiliek. In 1871 was het koor gereed en in 1875 het geheel. De bourdonklok werd op St. Jozefdag in de toren gehesen en de kerk werd in 1877 ingewijd. De kerk wordt in 1888 tot basiliek verheven en kort daarna wordt een serie ramen over het leven van de heilige aangebracht (meer een stripverhaal voor kinderen). In 1900 krijgen de torens spitsjes. Tevoren was de gelijkenis met de Haarlemse Bavo nog duidelijker aanwezig. In 1919 wordt het beeldhouwwerk in het voorportaal aangebracht en in de dertiger jaren van de vorige eeuw wordt een heel aparte serie schilderingen aangebracht in het koor, waar vele wereldse en kerkelijke grootheden te bewonderen zijn. De kerk is vrij laag. De merkwaardige gewelven van het schip met de hangende stalactieten verhogen dat effect. Van buiten is het contrast tussen de ‘saaie’ torens en de rijk versierde koepel heel boeiend.
Parochiekerk en basiliek
Interessant was voor mij dat hier een parochiekerk tot een bedevaartskerk uitgroeide. Het levensverhaal van Jean-François Régis lijkt op dat van de pastoor van Ars, hoewel ze totaal verschillende mensen waren. De een had duidelijk veel meer studiemogelijkheden dan de ander, maar het ging hen beiden om de mensen. Het zal voor de bezoekers van Lalouvesc ook een uitdaging zijn even langs te gaan in Firminy (wat noordelijker, bij St. Etienne) waar men een kerk aantreft (zie Samen Kerk van juli/augustus 2008) van de beroemde Le Corbusier. De kerken van Firminy en Lalouvesc zijn elkaars tegenbeeld. De soberheid van Firminy contrasteert met de bijna kermisachtige inrichting van de kerk hier in het bergland. Maar de boodschap die er wordt verkondigd is dezelfde: God houdt van de harde werkers hierboven in de bergen en van de arbeiders in de fabrieken daar beneden en ook van ons hier in het Noorden. Saint Jean-François Régis, bidt voor ons.