De eerste koster

Kosters zijn belangrijker dan je denkt! Volgens de oude geschiedkundige geschriften was in 1329 een zekere Hildebrand koster te Schagen. Al eerder (vóór 989 maar liefst) had graaf Dirk II met vrouw Hildegard de abdij van Egmond een stukje grond cadeau gegeven bij het dorp Schagen. Er schijnt al in de 13^e eeuw een kerk of kloostertje te hebben gestaan maar tegen de met regelmaat voorkomende overstroming bleek dat niet bestand. De koster uit 1329 zal echter wel een kerk(je) te bedienen hebben gehad en de eerste pastoor Dirck Boudewijnsz, die in 1357 zijn activiteiten begon, zeker. De parochie werd toegewijd aan de H. Christoffel die als veerman het water zo goed de baas kon. Zeer nodig in Schagen.

Rond 1450 bouwde men een grote kerk op het Marktplein. Even voor de 20^e eeuw ging die (toen hervormde kerk) in vlammen op en werd door een neogotisch bouwwerk van Van der Steur vervangen. Terug naar de katholieke glorietijd: in de 15^e eeuw  waren er twee pastoors en een heleboel kapelaans die de gildealtaren bedienden. Rond 1500 waren er negen geestelijken: één priester op de 75 gelovigen: kom daar nu nog maar eens om. Dan was er ook nog een Begijnenklooster dat als gasthuis voor de zieken en de minder bedeelden fungeerde. En in zijn burcht resideerde de kasteelheer, afstammeling van de bastaardzoon van Albrecht van Beieren die hier in 1391 begon. In 1820 werd dat kasteel gesloopt. De twee zielige torenstompen die er nog stonden zijn in 1931 gerestaureerd.

De kapel van de Keins, het beeldje in Hoorn

In het begin van de 16^e eeuw spoelde bij de zeedijk nabij de Keins een houten Mariabeeldje aan. Naar men zegt het boegbeeldje van het Spaanse schip de Ariadne. In 1519 werd onder aan de dijk een kapelletje gebouwd. Maria had een goed plekje uitgekozen dat -naar men zegt- op een krachtig Leycentrum (met aardstralen) ligt. Toen het beeldje in de put werd schoongemaakt glansde het helemaal. Uiteraard woonde er in de Keins ook in de bloeitijd een eigen kapelaan die de kapel bediende waar vele bedevaartgangers kwamen en troost en genezing gevonden. Voor 1586 werd dat al gesloopt door een slechterik Tate Gerritszoon genaamd en in Schagen werd de reformatie ingevoerd. Het Mariabeeld (uit 1475) dat in een sloot in de buurt werd teruggevonden prijkt nu in het Westfries museum in dezelfde zaal waar Maria van Hoorn (zie Samen Kerk van december 2007) staat. Helaas is het houten hoofdje van het Jesuskind door een porseleinen kopje vervangen. Maar Maria van Keins is nog intact!

En maar volhouden!

De katholieken verloren kerk en geestelijken. Een aardig feit is dat in de (protestantse) kerk een grafmonument is opgericht voor de heer van het kasteel van Schagen (Jan van Schagen) en zijn vrouw Anna van Assendelft. Zij waren trouw aan het oude katholieke geloof. Ze konden kerken ten huize van een vrome vrouw Elisabeth die in de wijk de Loet haar huis als kerk(je) inrichtte. Later deed Willem Janszoon Vette dat ook maar hij wordt daar in 1634 deerlijk voor beboet. Rond 1709 bestond er al een echt katholiek kerkje dat in 1881 werd afgebroken. De pastoors toen waren voor geen kleintje vervaard en paters van verschillende orden assisteerden in Schagen (met gevaar voor hun leven!). Later vestigden ze zich gewoon in de stad. Heimelijk werd in 1649 het vormsel toegediend in het preekhuis te Zijdewind.

In 1705 joeg de overheid de Schagense paters weg maar door bemiddeling van de heer van Schagen kwamen ze even vlot weer terug. Dat het geestelijk leven weer op peil was blijkt uit het feit, dat het in 1808 de moeite waard bleek zilverwerk uit de kerk te stelen. Het zilverwerk kwam weer terug. Het moet een unieke kerkschat geweest zijn maar  helaas verkocht in 1811 een zuinig kerkbestuur de hele boel weer. De kerk zelf was niet erg indrukwekkend al werd hij in 1853 verbouwd en wel opnieuw ingezegend. Wel was er een altaar met een prachtige afbeelding van het Pesachmaal; het is verwerkt in de altaaropbouw van de huidige kerk.

De huidige kerk

In 1881 werd de oude katholieke kerk buiten gebruik gesteld. Tijdelijk werd er gekerkt in de kapel van het klooster van de zusters van Tilburg (het Gesticht genaamd). Op 21 oktober 1883 werd de nieuwe kerk ingewijd. Architect was Alfred Tepe die een zeer evenwichtig bouwwerk neerzette. De gehele kerk is overdekt met op ribben gebouwde kruisgewelven. Grote vensters in de zijbeuken, de bovenwanden van het schip en in de zijmuren van het transept, geven overvloedig licht in de kerk. Opvallend hoog is het schip (21 meter binnen, buiten bijna 25 meter). De torenmuren buiten gaan tot 33 meter en met de spits wordt (bijna) 60 meter gehaald. De Utrechtse glasschilder Geuer tekende voor de Mariaramen. Een preekstoel uit de Antwerpse school uit 1738 siert het interieur. Opvallend is het prachtige hoofdaltaar met fraai gebeeldhouwde voorstellingen van de offers van Abel, Abraham en Melchisedek. Voor de oorlog waren er unieke oude klokken: één zelfs uit 1478 afkomstig uit het Groningse. En dan is er ook nog het unieke Engelse orgel!

Het jubileum

De parochie vindt dat ze 650 jaar bestaat (de stichtingsdatum is dan: 1358). Dat is de datum waarop pastoor Dirck Boudewijnsz zijn vleugels uitsloeg. Wil je het kosterschap van Hildebrand als begin zien dan zijn ze bijna dertig jaar te laat. Wat daarvan zij: priesters en vrijwilligers werken nu opgewekt samen in Schagen bouwend aan de kerk van de toekomst. Hildebrand en Dirck Boudewijns kunnen tevreden zijn!