Van de hei af gezien
Een toren van 98 meter die moet je toch goed kunnen zien. Helaas, de TV toren bij het omroep-compound trekt alle aandacht naar zich toe. Arme Vitus! Hij staat op het laagste punt van het dorp (de echte Hilversummers noemen hun woonplaats nog steeds een dorp) en krijgt dus niet de glorie die hij verdient. Hilversum zelf was vroeger ook een bescheiden plekje. Pas vrij laat kwam er een kapelletje in de buurtschap. Laren was het oude religieuze centrum van het Gooi. Het Sint Janskerkhof (nog steeds bekend als doel van de Sint Jansprocessie rond 24 juni) was een de regionale cultusplek bij uitstek. Een Romaanse kerk stond daar, nog voor het dorp Laren zijn kerkje kreeg. Hilversum mocht pas aan het eind van de 15e eeuw een eigen parochie zijn.
Meerdere Vituskerken
De oude middeleeuwse kerk stond op de Brink. In de 19e eeuw werd de oude gotische kerk na een brand gesloopt. Alleen de toren was blijven staan. De katholieken zaten op verborgen plaatsen. Pastoor Tijmen de Saayer was een beroemde voorganger in de 17e eeuw. Een eeuw die ook door theologische twisten werd gekenmerkt. Het resultaat: in 1703 valt de parochie uiteen. De ‘Rooms katholieken van de Oud-bisschoppelijke Clerezy’ (later ‘oud katholieken’ genoemd) blijven aan het Achterom. de ‘Roomsgezinden’ (nu ‘Rooms Katholieken’ genoemd) zakken naar beneden naar de Groest en houden hun diensten in de boerderij van Cornelia Crijnen. Niet ver daarvandaan werd aan het toenmalige Veenend, de latere Emmastraat, een nieuwe kerk gebouwd in de bekende Waterstaatstijl, die in 1892 door de huidige Vituskerk werd vervangen. De Oud Katholieken hadden al sinds 1889 een eigen Vituskerk aan het Melkpad.
Een Gooise kathedraal
Wie de huidige Vitus voor zijn ogen ziet oprijzen staat perplex. Een bijna 100 meter hoge toren staat voor je met een enorme spits. De toren maakte vroeger een nog veel rankere indruk toen er nog geen galmborden waren in de zeer lange galmgaten. Op de oude tekening van Cuypers is dat nog te zien. Misschien kan men tijdens de aan de gang zijnde restauratie de toren weer in de oude staat herstellen. Het zou de Vitus zeer verfraaien! Genoeg daarover. De kerk is imposant. Het hoofdportaal wordt door fraai beeldhouwwerk gekroond (pas uit 1922) met een Christus in Glorie. Mooi maar wat sjabloonachtig vergeleken de ‘Christ en gloire’ uit Beaulieu die we eerder behandelden (Samen kerk maart 2001). De kerk is een aandachtige beschouwing waard want de architect Cuypers staat bij zijn kerkbouw garant voor stijlzuiverheid en verrast de beschouwer altijd met rijke symboliek die hij in zijn bouwwerken verwerkt.
De twaalf stamvaders en de vijf boeken van Mozes
De kerk is even lang als de toren hoog is. Een beetje erg lang. Toen het oude hoogaltaar nog gebruikt werd en de scholieren van het toenmalige rk. lyceum (waaronder ondergetekende) hun openingsmis van het nieuw schooljaar vierden bleek de lengte niet bevorderlijk voor een goede deelname aan de liturgie. Nu het altaar een flink stuk meer naar de mensen toe is getrokken is de situatie sterk verbeterd. Verder kijkend: in een Cuyperskerk kan men veel symboliek verwachten. Iets nieuws voor de katholieken die in hun schuilkerken en later de Waterstaats-kerken niet veel gewend waren. In de Vitus wordt je door de twaalf korte pilaren die aan beide kanten de kerk ondersteunen herinnerd aan de twaalf stamvaders van het volk Israël en de twaalf apostelen die gebroederlijk de kerk overeind houden. De vier grote pilaren rond het huidige hoofdaltaar staan voor de vier evangelisten. En dan is er ook nog het meest oostelijke gedeelte (voorbij de vierde pilaar van het schip) van de kerk dat vijf beuken telt. Dat moet ons herinneren aan de vijf boeken van Mozes, samen de Tora, die Jesus kwam vervullen door Zijn levende trouw aan de Wet. Het klinkt de 21e eeuwer wat gezocht in de oren maar toch… Het belang van de zojuist genoemd dingen, waar deze symbolieken naar verwijzen. is in onze dagen herontdekt. Vermeld mag ook nog worden dat er in de Mariakapel een ‘Boom van Jesse’ (stamboom van Jesus) is afgebeeld. Bij de laatste restauratie heeft koning David een brilletje gekregen, een attribuut dat men vond passen bij David als schrijver van de psalmen.
De oudste ramen
De oudste ramen dateren uit 1892 en zijn vervaardigd door het beroemde atelier Nicolas uit Roermond. Een Duitse ‘gastarbeider’ Johan Klein voerde de aanwijzingen van Cuypers uit. In het middenraam is boven de Triniteit, daaronder het Heilig Avondmaal en daaronder het offer van Melchisedech zoals we dat al in vele kerken aantreffen. In de flankerende ramen rechts: boven de Verrijzenis, in het midden Christus voor Pilatus en daaronder Jona die na drie dagen in de walvis gezeten te hebben wordt uitgespuwd. Een verhaal waarin de oude kerk Jesus’ ontsnapping aan de muil van de dood herkent. Het raam links naast het midden: boven Maria Magdalena balsemt Jesus’voeten, daaronder Jesus’ intocht in Jeruzalem en onderaan een kasteelachtige ark van Noach. Op het tweede raam is rechtsonder nog juist de Mannaregen zichtbaar en een glimp van de Emmausgangers daar vlak boven. Voor de volledigheid meld ik nog dat op het tweede raam links (helemaal niet op de foto) de zondeval staat afgebeeld met de bergrede en de opwekking van Lazarus. U moet op een zonnige morgen maar eens naar Hilversum tijgen om dat alles te zien.
Geroepen op weg te gaan
‘God roept een mens op weg te gaan’ is een lied dat de Hilversumse Vituskoorschool graag zingt. De tocht van ieder mensenkind begint bij de doop. Hoewel er tegenwoordig vaak voorin de kerk gedoopt wordt is het toch de moeite waard even te wijzen op vloer en de schilderingen in de oude doopkapel achterin. In de vloer zijn de vier Paradijsstromen afgebeeld: de Eufraat, de Tigris, de Gichon en de Pisjon. Aan de wand o.a. de doortocht door Rode Zee van het volk dat het gebeente van Joseph meedraagt. De nieuwe leden van Gods kunnen zich aansluiten bij het grote pelgrimsvolk op weg naar een nieuw Paradijs. We zijn nu vlak bij de enorme toren terug die naar de hemel wijst. Maar meer nog is het een markering van de dingen die beneden gebeuren. In 2014 was dit een rechte troostkerk voor de familieleden van slachtoffers van de Vliegtuigramp. Het volk van God kan in deze met zorg gerestaureerde kerk goed samenkomen.