Wie vanaf Schiphol naar de Coentunnel rijdt ziet daar het silhouet van onze hoofdstad oprijzen. ‘Hé, daar is de Wester’; die steekt overal bovenuit. ‘Hé, daar is de kolenkit’. Maar belangrijker is de ontdekking van het krachtige torensilhouet van de Franciscus van Assisi-kerk (beter bekend als ‘de Boomkerk’). De laatste jaren stond de toren in de steigers, maar nu… glorieert hij in gerestaureerde staat!

Een rijksmonument

De Boomkerk (officieel: S. Franciscus van Assisi) is enkele jaren geleden ‘rijksmonument’ geworden. In september 2012 kwam er (net als voor onze Bavo) geld vrij voor restauratie. Die begon in 2013 onder leiding van architect Bernard Verheggen. Hij mocht zich werpen op de restauratie van een begin 20 eeuwse kerk die de oude Franciscuskerk aan de Kalverstraat (later aan het Rokin) mocht vervangen. Vondel en later Alberdingk Thijm hadden nog aan het Rokin gekerkt. De Franciscaanse statiebestuurders hadden echter bedacht dat er teveel kerken in de binnenstad waren en dat er een andere uitdaging lag: de bouw van een grotere kerk in de nieuw te bouwen wijk vlakbij het dorpje Sloterdijk. Daar strekte zich toen nog een ongerept polderlandschap uit tot Halfweg. Rond 1909 werden de bouwplannen gemaakt door P.J. Bekkers (1859-1918), een leerling van de oude Cuypers. Hij bouwde hier een neo-romaanse kruisbasiliek met een excentrisch geplaatste toren van 50 meter hoogte. De gelovigen hadden als naam voor hun statie ‘Onze Lieve Heer tussen de koeien’ bedacht. Op 17 oktober 1910 werd het kruis op de toren geplaatst. Op 7 mei 1911 werd de kerk ingewijd. Op oude foto’s ziet men hoe eenzaam de kerk toen nog stond. Daar is verandering in gekomen. Na de drukke jaren van het ‘rijke roomse leven’ in de volkswijk die Bos en Lommer werd, is de wijk waar de toren van de Franciscuskerk nu op toeziet een zeer multiculturele wijk geworden. Dat wordt door de pastores als een nuttige uitdaging gezien. In april 2013 werd een grootse manifestatie gehouden, die zijn weerga in Nederland niet kende. Met voorgangers en leden van alle geloofsgemeenschappen die je maar denken kunt is in april 2015 een vrolijke processie gehouden langs synagoges, moskeeën en kerken. Met grote bewondering werd de Boomkerk, die een prachtige combinatie vormt van oud en nieuw, bekeken.

Oud en nieuw

De inventaris van de oude kerk aan het Rokin (bijna geheel naar de Boom overgebracht) contrasteert op wonderlijke wijze met de sobere romaanse sfeer die Bekkers hier creëerde. Oude altaren met barokke sierlijke vormen vullen de sobere bakstenen nissen van de kapellen. Het beroemde Hilgers-orgel uit 1774 klinkt geweldig in de ‘nieuwe’ kerk! Men ziet beelden van St. Bernardus en de H. Lodewijk (niet die van de kruistochten). Er is een Madonna uit de 17^e eeuw en er hangen twee reusachtige schilderstukken, die onlangs prachtig gerestaureerd zijn. Het ene is een schilderstuk van Barend Graat (1628-1709) met daarop de Kroning van Maria uit 1670. Opmerkelijk genoeg blijkt deze Barend gedoopt te zijn in de (toen protestantse) Nieuwe Kerk. In zijn jonge jaren schilderde hij alleen maar boerderijdieren (echts iets voor het oude Sloterdijk). Later leerde hij de katholieke Jan Vos kennen, trouwde met zijn dochter enz. Hij schilderde vooral mantelpieces voor de regenten in Amsterdam en in hun opdracht deze Maria. Het andere gerestaureerde schilderij is van de hand van Norbert van Bloemen (1670-1746) met daarop de Aanbidding door de herders. Deze Norbert was geboren in Antwerpen. Toen hij daar niet goed verdiende kwam hij naar Amsterdam. Van hieruit ging hij ook enige tijd naar Rome. Daar werd hij lid van de ‘Bentvueghels’, de vereniging (‘bende’) van Nederlandse kunstenaars (‘vreemde vogels’) die in Rome verbleven. Van hen kreeg hij de mysterieuze bijnaam Cefalus. Beide schilderstukken zullen nooit zoveel publiek trekken als de Nachtwacht, maar zijn toch zeer de moeite waard. Jammer dat de indrukwekkende preekstoel, die de parochianen van de nieuwe Boomkerk als cadeau aan de pastoor financierden, de liturgische inzichten van vroeger jaren niet overleefde. Hij werd in stukken gehakt en hier en daar treft men nog resten van het beeldhouwwerk aan. De beelden op het hoofdaltaar van Abraham en Melchisedek bleven gespaard. De nieuwe tijd bracht niet alleen maar afbraak. Zeer boeiend zijn de kleurige ramen in de zijwanden boven van het Zonnelied van Franciscus. Ze dateren uit 1965 en zijn van de hand van L. Smeets en uitgevoerd door de firma Geutjes. Nog meer fraais kwam er zeer onlangs. Zonnige ramen die de Marialitanie van Loreto verbeelden, afkomstig uit de vm. Chassékerk, sieren sinds vorig jaar de ronde dagkapel aan de noordoostkant. Uit diezelfde kerk werd ook een klok overgebracht naar hier. Die werd in de dakruiter (de sierlijke kleine middentoren op de viering) opgehangen.

Herinneringen

Als men voor langs de kerk loopt valt rechts een bijzondere steen op die herinnert aan de verzetsheld Jan Verleun (1919). Hij liquideerde in Den Haag de commandant van het Nederlandse Vrijwilligerslegioen, dat Nederlanders ronselde voor de Waffen-SS. Door infiltratie van zijn groep werd hij verraden en in januari 1944 op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. In de oorlogstijd werd er niet alleen gebeden aan de De Ruijterweg, maar ook werden binnenstadskinderen via de Boomkerk ondergebracht bij boeren in de buurt van de nieuwe kerk om aan te sterken. Na de oorlog werd vanuit de Boom de St. Jozefkerk gesticht. Die overleefde niet; de Boomkerk gelukkig wel. Per 1 augustus 2004 werd de parochie gefuseerd met de St. Augustinus van de Postjesweg en de O.L.V. van Altijddurende Bijstand (de Chassé). De kerk bood jaren gastvrijheid aan de All Saints gemeenschap van katholieke Afrikanen, waardoor hier ook andere klanken te horen waren dan de oude kerk gewend was. Ze zijn van plan naar de Bijlmer te verhuizen. Grote deining ontstond toen de kostbare 18^e-eeuwse monstrans, aan het Catharijneconvent in bruikleen gegeven, eind januari 2013 op brutale wijze werd ontvreemd. Gelukkig werd hij (weliswaar zwaar beschadigd) al in februari teruggevonden en gerestaureerd. Op de website van de parochie ziet men hoe verheerlijkt parochianen bij een bezoek aan dat museum in Utrecht naar hun monstrans staan te kijken.

Tenslotte

De kerk is een belangrijk baken aan de Admiraal de Ruijterweg. Als adres geeft men echter de Gibraltarstraat 54 op. Op mijn vraag waarom zei men dat het contact met de buurt daar zo gezellig is. Op 6 september van dit jaar is de kerk weer in volle glorie in gebruik genomen. Twee nieuwe iconen werden toen gewijd: één waarop Mozes te zien is die de wet van God ontvangt op de Sinaï en op de andere ziet men Franciscus die een melaatse verzorgt. De woorden van God vragen om uitvoering. In deze kerkgemeenschap waar men zo graag met andere mensen van goede wil samenwerkt komt dat wel goed. Proficiat!

Er komt in september een extra nummer ‘Geloven in West’ over de restauratie.

Zie ook de foto’s op de websites www.rkamsterdamwest.nl. Over de oudere geschiedenis van de Boomkerk zie Samen Kerk oktober 2013, te lezen op www.kerkengek.nl .