De waterscheiding

Op weg langs de route de soleil pauzeren vele Hollanders zonder het te weten op de plek waar de scheiding is tussen de wateren die naar het noorden gaan en die naar het zuiden. Een bordje (zie de foto) geeft het aan: noordzee/ mediterranee. In de onmiddellijke nabijheid ontspringen Seine, Marne, Aube en onze Maas. De meeste Hollanders die na 650 kilometer rijden uitrusten in het zwembad van het hotel langs de autoroute weten niet wat een kostelijke stad op de berg daar vlakbij ligt: Langres. Kilometers voordat je aankomt steken de torens van de kathedraal als twee stompe vingers omhoog. Het silhouet van deze stad op de berg mist de charme van het silhouet van Laon met de zeven doorzichtige torens langs de 140 lange kathedraal. De torens van Langres lijken een beetje zielig tegen elkaar aangedrukte langwerpige 18^e eeuwse tuinpaviljoentjes. De zuidertoren draagt een scheve weerhaan, op de gevel tussen de torens prijkt een ordinaire stationsklok. Vlak voor de dood van de uit Langres afkomstige ‘moderne’ goddeloze geleerde Diderot in 1772 werden ze voltooid.

Een verrassing

We gaan de kerk in. Niets wijst erop dat de verveloze staldeuren tussen deze onmogelijke torens je een prachtige kathedraal binnen voeren. Vanaf de 2^e eeuw kwam hier al een christelijke gemeenschap bijeen. Diderot kwam uit een vrome familie. De hele stad was vroom, men zag er niets dan pijen kappen, koorknapen, seminaristen, kosters, klokluiders en optochten van vrome broederschappen. En niet te vergeten de paarsfladerende kanunniken (het waait hier altijd). Tot 1529 hadden deze kapittelheren het recht hun eigen bisschop te kiezen. Diderot verzette zich hevig tegen de macht van die kerk en schreef de uitgesproken anti-christelijke ‘pensees philosophiques (in 1746 publiekelijk verbrand) en zijn ‘brieven over verblinden.’ Niemand leest ze meer. Maar ook al die andere kerkelijke glorie is voorbij. De oude herinneringen blijven. Aan de Romeinse tijd herinneren de klassieke vierkante panelen tegen de muren (zie de foto). Ze doen een beetje denken aan de muren van Autun.

Jesaja en Mozes

Helaas ontbreken hier de prachtige figuratieve kapitelen die Autun zo beroemd hebben gemaakt. Geen beelden hier in Langres of het moet het mooie witte beeld zijn van Notre Dame La blanche zijn vlakbij de zuidertoren en de kleine beeldjes van Jesaja en Mozes (pas uit de 16^e eeuw) in de noordelijkste straalkapel. Wel mooi deze twee hier aan te treffen. Maakte Mozes ooit niet een scheiding tussen de wateren om zijn volk doorgang te verlenen en was Jesaja niet de profeet op de waterscheiding van Oud en Nieuw Testament? Het koor is indrukwekkend in zijn soberheid. Acht kloeke monolithische zuilen schragen de koorbogen. Als je de kalme majesteit van deze Romaanse koorpartij aanschouwt valt je plotseling op wat er aan rustige pracht en monumentaliteit aanwezig is die in de spichtiger gotische kerkhalen (als Toul, Metz en zelfs Reims) verloren is gegaan.

Vergane glorie?

Het bisdom Langres was groot: het bisdom Dijon was er nog niet van afgesplitst. Dertig heiligen komen uit dit bisdom waaronder de grote Bernardus van Clairvaux. De kerk is echter aan een buitenlander gewijd, St. Mammes, een Turkse herdersjongen uit de derde eeuw. Doordat een vrome pelgrim relieken van deze jonge heilige meebracht moest de eerdere patroon van de kerk (Johannes de evangelist) wijken.

Mij stemde deze onbekende kathedraal met zijn luisterrijke geschiedenis in deze vakantie tot nadenken. Op wat voor een waterscheiding leven wij nu? Zullen de oude waarden waar de brave bevolking van Langres voor stond voor het nageslacht bewaard blijven of zullen de volgelingen van Diderot die meende dat de mensheid zonder geloof en godsdienst beter af was het winnen? Is het symbolisch dat (bijna) alle Hollanders op weg naar het zuiden dit heiligdom links laten liggen? Hopelijk niet. Hopelijk zal onze geloofstraditie als ze luisteren wil naar de vragen van deze tijd mensen weer uitzicht geven en boeien. De oude kathedraal wacht het geduldig af.

Zie ook F. van der Meer: ‘onbekende kathedralen in Frankrijk’ blz. 267 e.v.