Vanaf de E 25 gezien

Wie vanaf Alkmaar richting Hoorn via de E 25 Stompetoren gepasseerd heeft komt langs het gemeentehuis van de gemeente Schermer. De Schermerpolder wordt afgesloten met een prachtige partij watermolens, waarna men na de brug plotseling op een strook oud land terecht komt. Dat oude land lijkt meer sloot dan land. Links heeft men dan het zicht op Schermerhorn. Het dorp is ontstaan in de noordelijke hoek van de in de 13^e eeuw aangelegde omringdijk om dit gebied. In de 14^e eeuw ontstond op een hoek land tussen Beemster en Schermer De Horne, het huidige Schermerhorn.

Het dorp Schermerhorn

De naam van het dorpje Schermerhorn betekent: ‘land (horn) aan het heldere (skir) meer.’ Het hoort bij de Schermer-regio en nog niet bij de veel rijkere Beemster. In vroeger dagen was er een kleine Mariakapel aan de noordkant van het dorp in de buurtschap de Mijzen die tussen Ursem en Schermerhorn ligt. Daar zijn nog (bij Annahoeve aan de Vrouwenweg) fundamenten gevonden van de uit de 10^e eeuw (!) daterende oude Mariakapel. Graaf Albrechts vrouw bezocht die devoot. Helaas werd het heiligdom in 1745 afgebroken. In 1502 kreeg Schermerhorn zelf een kapel, dat een ouder kerkje ter hoogte van de molens richting Groot­schermer verving. Na de droogmaking van de Schermer (1635) kwam er een verbinding met Alkmaar. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp ten zuiden van het Oosteinde uitgebreid.

De oude kerk

Antieke handwegwijzertjes leiden je het dorp binnen en daar staat dan de grote hervormde kerk. Ooit was die kerk nog schaatsmuseum, maar nu wordt er weer gebeden. Hij dateert uit de 17^e eeuw, maar ziet er veel ouder uit: de bouwmeester heeft hem geheel in gotische stijl opgetrokken. De kerk verrees in 1634-35 naar ontwerp van Jan Jansz. Vijselaer. Hij bouwde een dreubeukige pseudobasilicale kerk met een vijfzijdig gesloten koor en een slanke ingebouwde toren met twee geledingen met balustrade en een achtzijdige naaldspits. In de toren hangen twee oude klokken, één van Assuerus Koster (1635) en één van Hemony uit 1653. Van binnen is de kerk gezegend met heel decoratief beschilderde gewelven. Vanuit de kleurige ramen kijkt Salomo u ook aan. Verder hangen verder nog twee 17^e-eeuwse scheepsmodellen en een tiengebodenbord uit 1622.

De katholieken

In vroeger dagen trokken de meeste Schermerhornse katholieken naar Westbeemster waar een ‘kathedraal’ staat. In 1920 werd in Schermerhorn een eigen parochie opgericht en ging men kerken in een verbouwde herberg, waar plaats was voor een kleine honderd mensen. Ruim veertig later werd Schermerhorn met enkele wijken uitgebreid en een nieuwe kerk hoorde daar bij. Hoewel de geldmiddelen beperkt waren, verrees er in de geplande nieuwbouwwijk aan de Oosterwiedestraat een flinke kerk: een grote vierkante ruimte opgetrokken uit grijze B-2 blokken. Hij is slechts enkele honderden meters verwijderd van de oude kerk aan het Oosteinde (waar zich nu een kapsalon heeft gevestigd).

Op 2 mei 1964 werd de kerk, toegewijd aan Onze Lieve Vrouw Geboorte, in gebruik genomen. H. van Putten was de architect. Naast de kerkhal bouwde hij een heel originele uit betonnen schakels opgebouwde klokkentoren. De kerk leek modern maar de inrichting was ouderwets. Je viel bijna de kerk binnen (er was een heel klein portaal) en overdwars stonden een heleboel lange banken. In de verte kon men een altaar met tabernakel ontwaren.

Van buiten naar binnen

Vele parochianen werden actief, hielpen mee nieuwe plannen te ontwerpen en zo kwam onder de inspirerende leiding van Pim van Dijk, die we al eerder in Den Helder ontmoetten, een geheel nieuwe kerk tot stand met gebruikmaking van de oude. Om te beginnen werd aan de buitenkant een uitnodigende entree gemaakt. Men passeert het Mariabeeld van de vroegere kerk, door ijverige misdienaars eerst afgedankt en begraven, maar ter gelegenheid van het huwelijk van een van hen 40 jaar later weer opgegraven. Bij binnenkomst voelt men zich bijna omarmd door de ruimte. Langs het doopvont daal je in de kerkruimte af. Het altaar staat echt in het midden. Het woord kan via de ambo de hele kerk vullen. Een ideale ruimte om zinvol samen kerk zijn te vieren. Langs de muur een abstract reliëf van glazenier Eggen over Liduina van Schiedam, die we zien vallen. Aan de andere kant staat David afgebeeld met zijn harp. De bronzen kruiswegstaties komen uit Duitsland en zijn van de hand van Egino Weinert die een atelier in Keulen heeft, dat ooit bezocht werd door Marc Chagall en later ook door paus Paulus II. Het tabernakel staat in een soort toren die lijkt op die buiten. In het schilderij ‘dromen over 2000 heen’ staat Moeder Theresa afgebeeld met vertegenwoordigers van alle volkeren der aarde. Parochianen werkten in 1997 met J. Hollenberg aan deze schildering.

Zakelijk en feestelijk

Naast de kerken heeft Schermerhorn ook nog interessante gebouwen in de zakelijke expressio­nistische stijl aan het Westeinde. Nr. 88 is de gereformeerde kerk uit 1923. Op nr. 82 vindt men de voormalige Spaarbank en de café-feestzaal “’s Lands Welvaren” treft u op nr. 2. Zo kom ik vanzelf op het noemen van het Mijzer festival, dat ‘s zomers plaats vindt op de plek waar vroeger de eerder genoemde kapel stond. Onlangs vierde men samen met de christenen van de reformatie het 375-jarig bestaan van hun kerk. De moderne katholieke kerk in zijn geheel vernieuwde gedaante kan, hopelijk nog vele dagen, een goed actie- en bezinningscentrum zijn.

Gebruik is gemaakt van het boek uit 1995 van Hans Oling ‘75 jaar parochie Schermerhorn’, van de brochure bij de heropening van de kerk op 26 oktober 2002 en de kerkengids van de ROBS-parochies uit 2010.