De plannen Zuiderzee/IJsselmeer in te polderen zijn erg oud. Al ver voor ingenieur Lely, die zijn naam gaf aan de hoofdstad van de nieuwe provincie droomde men van nieuw land. De fietser die langs de dijk vanaf de Stichtse brug op weg is naar Almere neemt afscheid van het oude land. De haven van Huizen, de Blaricumse Vitus ziet hij nog lang liggen. Daarachter de ‘bergen’ van het Gooi met de televisiemast (en de Vitus) van Hilversum. De Larense watertoren zie je en links daarvan de twee puntjes van de Larense basiliek. Als hij Almere nadert ziet hij de oude vestingstad Naarden aan de overkant. En dan komt hij tot zijn verbijstering langs een groot kerkhof. Christiaan Zalm ontwierp deze begraafplaats. Die bestaat uit meerdere terpen omringd door hagen. Oktober 1977 vond hier de eerste begrafenis plaats. Ja, hier leven al jarenlang mensen.

Het oude meer

Almere draagt de naam van het meer dat later Zuiderzee genoemd zou worden. Men moet wel bedenken, dat in de oude tijden de wateren die Friesland van Holland (West Friesland) scheidden veel smaller waren. Reeds in 753 wordt beschreven dat de Engelse bisschop Bonifatius via de Vecht over de Almere (letterlijk ‘groot meer’) voer om de Friezen te gaan bekeren. Later werd het lichaam van de in Dokkum vermoorde Bonifatius over het Almere-water via Vecht en Rijn naar Mainz vervoerd. Mainz wilde zijn lichaam wel houden maar de Heilige zelf had bepaald dat hij in het klooster van Fulda begraven wilde worden. Er werd in later tijd ijverig gependeld tussen Friesland en West Friesland en we stuitten in onze artikelen over West Friese kerken regelmatig op de rivaliteit tussen Egmond en de kloosters van het huidige Friesland. De graven van Holland en de bisschop van Utrecht zaten daar ook nog tussen. Interessant is het ook om te weten dat er op het eiland Schokland nog later een klooster was van Capucijner monniken. Dat was daar vanuit de Hollandse Missie in Muenster gesticht met de bedoeling dat de monniken naar West Friesland zouden varen om daar de schuilkerkkatholieken een hart onder de riem te steken. Het mooiste vind ik altijd om te horen hoe in de Tweede Wereldoorlog een vrachtschip dat bronzen kerkklokken vanuit Holland naar Duitsland moest vervoeren door sabotage midden op de Zuiderzee tenonder ging. Het was voor de bezetter teveel werk om ze vanaf de bodem op te hijsen. Zo werden deze klokken (meest van katholieke kerken) niet tot kanonnen omgesmolten, maar konden ze na de oorlog rustig weer worden opgetakeld en naar hun oude woonplaats (de torens) teruggebracht

De nieuwe polder

Op 12 december 1975 kregen de acht eerste bewoners van Almere, woonachtig in een tijdelijk onderkomen, namens de kerken een cactus cadeau als teken van de woestijnsituatie waarin zij verkeerden. De bovenzaal van café De Roef gold als voorlopig ontmoetingspunt. Toen iedereen elkaar had leren kennen begon alles voor de eerste keer. De eerste doop was op 21 augustus 1977 en de eerste kerkelijke begrafenis op 31 oktober van dat jaar. De eerste pastor Dirk Visser en de eerste predikant Euft Verbaas baggerden eendrachtig door de nog verse zeeklei. Spoedig begon de kerkbouw en verrees het kerkgebouw met de mooie naam: De Goede Rede. Het werd op 9 september 1979 in gebruik genomen. Inmiddels heeft Almere Haven 20.000 inwoners en Almere Stad een kleine 100.000. Het nieuwe Flevoland is bisdommelijk verdeeld. Eén deel van de provincie (het grootste) hoort bij het aartsbisdom maar de westkant Almere (Stad, Haven en Buiten) en Zeewolde horen bij het bisdom Haarlem-Amsterdam. De Bonifatiusparochie van Almere haven heeft het oudste kerkgebouw. Men kerkt in het Oecumenisch Kerkcentrum ‘De Goede Rede’ aan de kerkgracht in Almere Haven. Een heel gezellig grachtje in quasi Oud Hollandse stijl. Maar daar heb ik geen bezwaar tegen. Wat ook heel speciaal blijft is de eerder genoemde klokkentoren, een baken in de polder. De toren draagt drie grote luidklokken (Kerstmis, Pasen en Pinksteren geheten!) en een carillon. Zo is de kerk van Almere-Haven een echte kerk waarmee ik de kerken van Almere Stad (aan de klokkenluidersstraat) en de Drieklank in Almere-Buiten niet wil kleineren.

De Goede Rede

Wat een prachtige naam voor een kerk. In het gedachtenisjaar van paus Adrianus VI denk ik natuurlijk onmiddellijk aan het plaatsje met die naam op de Zuid Hollandse eilanden waar hij vandaan kwam. Adrianus, de Hollandse paus, wilde in de zware 16^e eeuw een nieuw élan teweeg brengen. In De Goede Rede hier is dat gelukt. Een jarenlange vruchtbare oecumenische samenwerking is in dit nieuwe land opgebloeid. De kerkruimte rijst hoog op en de enorme toren doet daar nog een schepje bovenop. Zo ontstaat de indruk dat de kerk hier krachtig aanwezig wil zijn en daar veel geld voor over heeft… maar dat is maar schijn. Althans wat de toren betreft: die is voor honderd procent door de burgerlijke gemeente betaald.

De vorm van het plafond doet denken aan het ruim van een schip. De inrichting van de kerkzaal is voor r.k. gevoelens wat kaal en voor reformatorische gevoelens wat uitbundig. De bekers en broodschalen die op de altaartafel staan komen uit Taizé.

Opvallend is het wandkleed uit de bouwtijd achter de altaartafel. De ontwerpster is Maria Louise Blauw. We zien drie vrouwenfiguren. Ieder stelt een van de drie kerken voor die meededen aan de bouw. Ze houden in een rondedans elkaar vast en houden samen het symbool van de wereldkerk omhoog, een wereldbol met daarop de wereldzee en een schip dat als mast een kruis heeft. Geïnspireerd op Sandro Boticelli (1446-1510) la Primavera.

Architectenbureau Steen, Tuinhof en Weerstra uit Leeuwarden tekenden voor dit kloeke gebouw. Eindelijk eens een kerkgebouw met voldoende nevenruimten. Een kerk die eigenlijk bestaat uit twee kerken: een hele grote ruimte met een golvend plafond en een intieme kapel ruimte met een halfronde apsis. In de grote kerk is het orgel nadrukkelijk aanwezig zodat daar een reformatorische sfeer heerst, het kleurige wandtapijt ten spijt. In de kapel, waar ook een Mariahoekje (een bijruimte van de bijruimte) is, voel je je meer in een katholiek kerkje.

 De kerkelijke presentie

Binnen niet al te lange tijd zullen in Almere 200.000 mensen wonen. Dat vraagt om een actieve kerkelijke presentie! De Bonifatiusparochie begon haar activiteiten vanuit het beschreven kerkgebouw De Goede Reede in Almere Haven. Daarna kwam in Almere Stad de Martinusparochie die gebruik maakt van een ruim oecumenisch kerkgebouw ‘de Lichtboog’. In Almere Buiten is de Andreasparochie actief die (nog) van het kerkcentrum ‘De Drieklank’ gebruik maakt. En dan is er ook nog de ‘Sterre der Zee’ parochie in Zeewolde met het oecumenische kerkcentrum ‘Open Haven’.

In een studiedagprogramma uit de tachtiger jaren van de Van der Leeuwstichting lees ik hoe men zich in de Almeerse kerk ernstig verdiepte in ‘het uiteenvallen van het corpus christianum’ en het proces van secularisatie, resultaat van het proces van toenemende subjectivering zoals die vanaf de Renaissance naar voren treedt.’

En zo blijkt dat men in Almere ook te maken heeft met een ‘gewone’ kerk hoe diepzinnig de gedachten ook zijn, die men toen uitte en hoe geweldig de idealen van het begin.