Samen Kerk besteedt in deze rubriek veelal aandacht aan katholieke kerken meestal in ons eigen Bisdom, maar er is meer gaande in het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Onlangs werd zelfs een buitengewoon fraaie nieuwe hindoetempel (uniek in Europa) in Den Helder geopend. In het kerstnummer van Samen Kerk noemden we die terloops. Hier even alle aandacht voor Den Helder.
Waarom Den Helder?
Wie Den Helder langs de vliegbasis binnenrijdt komt in een charmante woonwijk terecht. Daar ligt de Annie Romein-Verschoorlaan, door de Helderaars ‘reliboulevard’ genoemd omdat hier verscheidene kerkgenootschappen neerstreken. Verbijsterend echter is de ervaring als plots aan den einder een bontgekleurde tempeltoren verschijnt. Het is het Raja Gopuram-gebouw, luisterrijk ingewijd op Prinsjesdag 2013, een ritueel dat vele dagen in beslag nam. In de plaatselijke pers las ik dat er in Nederland zo’n 250.00 hindoes wonen. Vaak zijn ze van Surinaamse afkomst of komen ze uit landen als Sri Lanka en India. Den Helder lijkt niet centraal gelegen, maar dat hindert niet. Ook in veel andere steden houden hindoes hun vieringen. Een officiële tempel is daarvoor niet eens vereist. Waarom dan toch deze bijzondere tempel in Den Helder? “Dat is toeval…”, zegt Mano Manoraahavan van de hindoegemeenschap in Den Helder. “We zijn hier in 1991 ooit heel klein begonnen. Eerst in een oude kerk en later een schoolgebouw. Van daaruit zijn we doorgegroeid. In 2003 zijn we met de laagbouw van de tempel begonnen en nu is de toren klaar.’ Komen en wel mensen hier? ‘ Mensen komen uit het hele land bij ons, tot uit Roermond aan toe. De tempel staat bewust in een woonwijk. Dat moet, volgens het hindoeïsme. De goden beschermen alle mensen die om de tempel wonen.”
De toren
Anderhalf jaar lang is er gewerkt aan de toren, bijna twintig meter hoog. Het bouwwerk heeft vijf verdiepingen. Naar boven toe worden die smaller. In elke verdieping zit een raam, als symbool voor de openheid. Vele argeloze passanten staren ademloos omhoog naar de negentig godenbeelden en de andere ornamenten van dieren en planten. De kleuren zijn aangenaam om te zien, een warme donker-gele (bijna oranje) gloed straalt de toeschouwer tegemoet. Dezelfde kleur die aan de binnenkant van onze Haarlemse kathedraal zo’n aangenaam gevoel te weeg brengt. Een tempel als deze schijnt zijn gelijke in Europa niet te hebben. Ik citeer weer Manoraahavan: “In Duitsland staat zo’n toren, maar die is niet volgens de voorschriften gebouwd. Wij hebben hier exact de voorgeschreven maatvoering gevolgd, dat maakt deze tempel uniek.” De beelden op de toren zijn allemaal met de hand gemaakt van cement door vijftien zogeheten Sthapathies: kunstenaars uit India. Daarna werden acht kunstschilders uit Sri Lanka ingevlogen om de toren zijn vele kleuren te geven. “Zo’n bouwwerk optrekken en schilderen is echt specialistenwerk.”
Ganesh
De kleurrijk beschilderde godenbeelden lijken allemaal even belangrijk. Toch is dat niet waar. Het beeld van Ganesh, de god van kennis en wijsheid, die wordt afgebeeld als een man met een ronde buik en een olifantenhoofd, komt opvallend vaak terug op de toren. “Ganesh is het hoofd van de tempel.” Aan weerskanten van de ingang staan beelden van Jali, met het lichaam van een leeuw en het hoofd van een olifant. “Als steun voor de toren, als bewaking en versiering. Je ziet het ook naast de vijf ramen van de toren: aan weerszijde een mannetje als bewaker. Pas op de wijdingsdag, 13 september 2013, kregen de beelden door de gebeden, het brengen van offers in speciale vuren hun goddelijke kracht. Die kracht blijft twaalf jaar. Het is in die tijd niet geoorloofd aan de toren te sleutelen. Men heeft, omdat het in Den Helder altijd zo waait, speciale voorzieningen aangebracht opdat zoiets ook niet nodig zal zijn. De donkere kleuren zullen met de jaren wat verbleken, maar dat is acceptabel, er zit tien jaar garantie op de kleurechtheid.”
Hoe maak je zoiets?
Ontroerend om te zien met hoeveel liefde al deze beelden zijn vervaardigd. Dat heeft te maken met de hele stijl waarmee een hindoe (je wordt als hindoe geboren en kunt het eigenlijk niet worden) leeft. Ik herinner mij nog hoe indrukwekkend het was om in Calcutta ’s avonds alle huisvaders zelf met kleine klokjes te zien tingelen. Alle huizen zijn eigenlijk kerkjes en het klingelen zelf is eredienst. Volgens mij moeten de beeldhouwers van deze tempel ook zo gewerkt hebben: het bouwen zelf was liturgie. Het hele leven is eigenlijk liturgie. Bezoekers zijn zeer welkom maar zullen, net als de hindoes, de natuur dienen te respecteren door, minstens op de dag waarop je de tempel wilt bezoeken, vegetarisch te leven. Het is niet geoorloofd een dier te doden alleen om het te eten. Het uitdoen van de schoenen heeft een praktische reden: er komt anders zoveel vuil naar binnen. De eerste karakteristieke Hindoestaanse tempel in Nederland staat in Amsterdam-Osdorp. Deze Radha Krishna-mandir wordt gebruikt door aanhangers van de Sanatan Dharm-richting. Het fraaie bouwwerk
met zijn blauwe stenen en koepels op het dak, is al op 3 maart 2000, de dag voor de Maha Shrivatri, de nacht van de Grote Shiva in Amsterdam-Osdorp geopend. Ik heb ook andere plannen gezien voor een zacht-witte Vishnutempel in Almere. De gewone burgers van Den Helder zijn nu al ongerust dat die ook belangrijk wordt. Ten onrechte, de Helderse is nu al uniek.
De tempel is elke dag tussen elf en half twee en ’s avonds van zes tot acht (vrijdag tien) uur open voor belangstellenden. Het adres van de hindoetempel: Annie Romein-Verschoorlaan 22, 1784 NZ Den Helder. Telefonisch contactpersoon: 0223 62 03 13. English please!
De citaten van Manoraahavan en de zakelijke gegevens in dit artikel zijn ontleend aan het artikel van Maarten Visser dat ik in het Haarlems Dagblad van 12 september 2013 aantrof.