Samen Kerk besteedt in deze rubriek veelal aandacht aan katholieke kerken; meestal in ons eigen Bisdom, maar er is meer gaande in het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Kerstmis is een feest voor alle mensen van goede wil. Daarom nu ook wat aandacht voor onze broeders en zusters van andere religies in ons bisdom.

Amsterdam en zijn joodse burgers

Amsterdam is in ons bisdom natuurlijk de stad bij uitstek waar talrijke joden neerstreken: vluchtelingen vanuit Portugal en Spanje waar de zware pogroms gaande waren, vooral onder koningin Isabella de Katholieke (1451-1504), die nota bene enkele jaren geleden bijna heilig verklaard zou worden. Amsterdam was in die dagen een commerciële open stad. De joden mochten komen, want ze brachten economische bloei. Wel bijzonder aardig dat zij een enorm synagogecomplex mochten bouwen rond het huidige Jonas Daniël Meijerplein. De katholieken zaten intussen nog met Onze Lieve Heer op zolder. De verhouding tussen katholieken en de Amsterdamse joden was toch goed. Anders zouden de Amsterdamse katholieken de Antonius van Paduakerk, recht tegenover de synagoge gelegen, niet met de koosnaam ‘De Mozes’ hebben gesierd. Tevoren was al vrijmoedig het Pelikaanmotief van de grote Portugese synagoge gehanteerd in de voorgevel van de Martelarenkerk in de Watergraafsmeer (afgebeeld in Samen Kerk april 2004). In de Mozes zijn tijdens de razzia’s ook vele joden opgevangen, die zo aan deportatie ontsnapten (zie Samen Kerk september 2004). In Diemen troffen wij (zie Samen Kerk van oktober 2011) resten aan van de oude joodse begraafplaats voor de armen. De rijkeren gingen naar Ouderkerk aan de Amstel, waar de joodse begrafenissen regelmatig begeleid werden door klokgelui van de kerk recht aan de overkant (zie Samen Kerk oktober 2004). De bisschoppelijke woorden over de band tussen joden en christenen van de negentiger jaren van de vorige eeuw brachten de verhouding in een nieuwe fase. Jammer dat in de eenentwintigste eeuw de oude stenen platen van de Tien Geboden, die vroeger de Liberale Synagoge tegenover de RAI sierden, niet meer in het grootse nieuwe synagogecomplex erachter te handhaven waren. De toren met de platen van de Tien Geboden vormde zo’n prachtig contrast met de reclametoren voor de aardse grootmachten aan de overkant.

Haarlem en zijn moslims

Sinds mensenheugenis – zo lijkt het – zijn in de binnenstad van Haarlem van negen uur ’s avond tot half tien de Damiaatjes te horen. Het zijn twee klokken die een boeiende geschiedenis in herinnering brengen. Godfried Bomans schreef ooit honend: ‘de ene zegt ping en de andere pang maar de Haarlemmers krijgen er nooit genoeg van, ja raken ervan in vervoering’. Tijdens de vijfde kruistocht in november 1219 vochten poorters uit Haarlem en Dokkum onder leiding van graag Willem I van Holland zich de haven van Damiate binnen door de kettingen die de haven afsloten te doen knappen. Dat de herinnering aan dit gebeuren even levendig in Damiate (het huidige Dumyat in Egypte, tussen Alexandria en Port Said gelegen) in stand wordt gehouden lijkt mij onwaar­schijnlijk. De kanonnen van het overwonnen Damiate werden door de Kruisvaarders veroverd en in Haarlem omgesmolten tot de twee genoemde klokken. Het klokgelui van die Damiaatjes wordt tegenwoordig ook gehoord door de Haarlemse moslims die in de Soetestraat vlakbij de Nieuwe Groenmarkt een onopvallende moskee hebben. Andere, wel opvallende Haarlemse moskeeën zijn gekomen in Parkwijk en Schalkwijk. In Schalkwijk in klassieke Marokkaanse stijl. Opvallend is de verwantschap van de platte minaret met de torens van de Haarlemse Bavokathedraal. Meer modern van vormgeving is de nieuwe Turkse moskee aan het Reinalda-park met een wel heel slanke minaret die doet denken aan een radiomast.

Samen bouwen aan de toekomst

Enkele jaren geleden was er in de Haarlemse kathedraal een grote bijeenkomst van Turkse imams, joodse rabbijnen en christenen. Kort tevoren had de Bavo­school een bijeenkomst gehad waarbij ook hindoes waren uitgenodigd. Toen kwam ter sprake dat er een grote tempel in aanbouw was in Den Helder. Onlangs kwam die gereed. Na het gesprek met de kinderen liepen we naar buiten. Er was net weer een anti-islamitische uitval van Wilders geweest op de TV. Ik maakte mijn excuses aan de imam van de Soetestraat. Hij keek mij glimlachend aan en zei: ‘maar wij houden toch van elkaar.’ Kort daarna hebben wij als Bavoparochianen ons na de Hoogmis van 10 uur aangesloten bij een joodse rouwtocht naar het voormalige station aan de Westergracht, waarvandaan op 26 augustus 1942 meer dan 250 Haarlemse joden waren afgevoerd. Bijeenkomsten met jongeren van de synagoge en de parochie zijn in voorbe­reiding. Elders in ons bisdom zijn ook goede contacten gelegd. In september nodigden in Den Helder de hindoes ons uit hun tempel te bezoeken en zorgvuldig om te gaan met de schepping. In een volgend nummer van Samen Kerk meer daarover. Goed dat wij als mensen van goede wil allemaal zo kunnen samenwerken aan de opbouw van een nieuwe wereld, waarin God alles in allen zal zijn.

Over de Damiaatjes vindt u informatie op www.noord-hollandsarchief.nl.