De Adelbertuskerk

De tempel op Gods heilige berg, door Salomo gebouwd, was wondermooi! Kunnen we dat ook zeggen van de Adelbertuskerk aan de Rijksstraatweg in Haarlem noord? Architect Jos Margry tekende voor het ontwerp. Er waren grootse plannen. De kerk werd in 1921 geconsacreerd en is altijd een wat hybridisch bouwwerk gebleven. Een uiterst merkwaardig torenstomp op de kruising getuigt van de grootse plannen die echter nooit werden uitgevoerd. De kerk moet het nu met twee bescheiden torens doen. Geen kerk om onmiddellijk voor om te rijden of misschien toch wel?

Het heilige verbeeld

In Rome moesten beelden van de keizer worden vereerd, Christenen weigerden dat. Omdat vele gelovigen dat met hun leven moesten bekopen waren beeldende kunstenaars niet welkom in de kerk. Een hele discussie volgde over de al of niet geoorloofdheid van afbeeldingen maken in de kerk. Degenen die vonden dat het wel mocht hebben (gelukkig) gewonnen. De strijd heeft de gelovigen wel gedwongen na te denken over de vorm en de betekenis van de afbeeldingen. De monniken van Cluny waren in de Middeleeuwen de kundige begeleiders van dit proces en voordat de predikorden vanaf de dertiende eeuw de begeleiding van het volk min of meer hebben overgenomen hebben zij de beeldende kunst geïnspireerd. Die zijn er niet meer maar gelukkig was er een markante man, pastoor Trouwborst, die in de tijd dat hij de scepter zwaaide over de Liduinaparochie (de kerk veranderde na samenvoeging met de buurtparochies van het H.Hart en Elisabeth en Barbara van naam).

Een terugblik

Eind 19^e eeuw was het gebied tussen de Schotersingel en de Jan Gijzenkade heel dun bewoond. Men kerkte in de Bavo in het noordelijker gelegen Schoten. Een kerk met een eigen geschiedenis (zie het artikel over de Mariakerk in noord). Rond 1900 begon de bouw van de Transvaalbuurt en de Kleverparkwijk. De toelope van de paochianen uit deze buurten werd zo groot dat de bisschop in 1902 de ‘Elisabeth en Barbara parochie’ oprichtte. Ook de H. Hartkerk, in de Kleverparkwijk, is uit de tijd (1902). Rond het nieuw gemeentehuis van Schoten (1907) werd flink gebouwd. Opnieuw was er een nieuwe parochie gewenst. Kapelaan Brouwers van de eerder genoemde Schotense Bavo kreeg de bouwopdracht. Jos Margry werd als architect aangezocht. De kerk werd in kruisvorm ontworpen maar werd in onvoltooide vorm (de torenstomp was heel opvallend) in 1921 geconsacreerd. Het achterste gedeelte (met het ingangsportaal met de twee torens) werd door acties van de parochianen en weldoeners van Hageveld kort na 1925 gebouwd. Na de sluiting van de kerk aan de Paul Kruegerstraat (de Elisabeth en Barbara) in 1995 en de H. Hart (Kleverparkweg) in 1996 werd een nieuwe parochie opgericht die gebruik ging maken van de Liduinakerk. De kerk waarin parochianen van de drie parochies zich thuis moesten gaan voelen kreeg een nieuwe patroon: Adelbertus. Adelbert was een leerling van Willibrord en hij stierf in 740 (een jaar voor Willibrords overlijden). In Egmond bouwde men een kerkje ter ere van hem waar vele wonderen geschiedden. Het bleef daar een heilige plek ook toen zijn gebeente naar de abdij werd getransporteerd. Nog later werden ze in Haarlem in veiligheid gebracht. In 1984 kwamen de relieken terug naar de Egmondse abdij maar Haarlem heeft toch maar zo’n 400 jaar op de relieken gepast.

Een unieke collectie ramen

Volgens de middeleeuwse glazeniers moest het hele universum als een afspiegeling van Gods wezen gezien worden. De monniken van de 12 eeuw getuigden: het leven is goed. Dat zegt God toch in het scheppingsverhaal? Er is reden tot optimisme en er is een mooie verbondenheid van alles in allen. De kunstenaars voelden zich in die zelfde tijd bij al hun hak- bouw- schilder- en glazenierswerk gesteund door God zelf, de grootste kunstenaar aller kunstenaars. Schoonheid was goddelijk. Adam was zeer goed! Mozes was een knappe man, als kind al was hij een beauty (Handel.7,20). David had een prettig voorkomen, de koning van Jeruzalem was de knapste man van de wereld (Psalm 94,3) en wat er door koning Salomo gebouwd werd: de tempel op Gods heilige berg was –als gezegd- wondermooi! Ik zei net al dat de Adelbertuskerk niet opvallend mooi is maar des te mooier zijn de ramen, helaas weinig bekend! Pastoor A.A. Trouwborst was in zijn parochie een legendarische figuur (zelf staat hij devoot knielend afgebeeld links naast het orgel). In de zestiger jaren van de twintigste eeuw gaf hij het Limburgse atelier van Joep Nicolas de opdracht om een serie ramen te maken. In de tijd vlak na het tweede Vaticaanse concilie was er behoefte aan bijbelse herbronning. Hij bouwde voort op enkele ramen die er al waren. In de achtermuur van de kerk was Melchisedek te zien, die Abraham brood en wijn aanreikt (Genesis 14 vs.17) en het eten van het Paaslam Exodus 12) ook verwijzend naar de Eucharistie, is rechts van het altaar (wat moeilijk zichtbaar) afgebeeld. Recht boven het altaar is echter een mysterieuzer afbeelding: Simson strijdt met de leeuw (Rechters 14,5-9) en vindt later honing in het leeuwenkarkas. ‘De christen denkt dan’ –aldus pastoor Trouwborst- ‘aan Jesus die de Satan bestrijdt en die zich als zoete spijs geeft aan ons allen op onze levensweg.’

De ramen van Joep Nicolas

Nu begint ramenserie van Joep Nicolas: zes halfronde ramen boven het schip van de kerk verbeelden de zes scheppingsdagen. Op de eerste dag (links boven) een soort big bang: de scheiding van duisternis en licht. Alles komt op zijn plek: het land, het water, de zon, de maan en de sterren, de vogels, de planten en de vissen. De dieren van het veld. God wordt er moe van maar eerst de kroon van de schepping nog: Adam, de mens. Mooie Adam (en Eva). In psalm 8 lezen we: ‘Wat is toch de mens dat u aan hem denkt, Gij hebt hem als een God gemaakt.’ Om de mens die mee wil doen gaat het: hij kan kiezen en deelhebben aan de grote geschiedenis van de verlossing. Zulke mensen zijn beneden afgebeeld: Abraham die God antwoord geeft, Mozes de herder van zijn volk. David zingt (met zijn mond open!), Salomo toont zijn tempel. De lippen van de profeet Jesaja worden met een knalrode vurige kool gereinigd. Gods geschiedenis gaat door: Petrus en Paulus zien we en de apostelen Jacobus (die naar het westen trok) en Thomas die naar het oosten ging.

De nabije geschiedenis

Maar ook in onze dagen gebeuren er goede dingen. De goede Paus Johannes XXIII die het tweede Vaticaanse Concilie bijeenriep zien we (met de encycliek Pacem in Terris in de hand) en Paus Paulus VI in gesprek met patriarch Athenagoras. De van opzij toekijkende pastoor Trouwborst legt uit dat al deze ramen één doel hebben: de mens op te roepen zijn verantwoordelijkheid te dragen voor de voltooiing Gods Schepping en Verlossing in onze dagen. Adam ben je wakker? Mooie mens waar ben je? Man of vrouw, je hebt een belangrijke plaats in het universum: je mag er zijn!