In 1199 wordt het dorp Aalsmeer voor het eerst vermeld. ‘Aals’ verwijst volgens historici naar de elzen die hier vroeger groeiden. Niet naar de aal (vis) zoals die in het alternatieve wapen in de kerktoren afgebeeld staat. Het hoorde toen nog tot Kennemerland waarvan het door de vervening in de 16^e eeuw werd gescheiden door het Haarlemmermeer. Later kwamen er enkele droogleggingen waarop fruit werd gekweekt en later potplanten. Al in 1872 ging men kweken in verwarmde kassen. In 1912 vestigde zich hier de bekende veiling en sindsdien is Aalsmeer een internationaal bekend centrum van de bloementeelt. Een dorpsbrand raasde door het dorp in 1844. Er kwam herbouw en uitbreiding. Na de Tweede Wereldoorlog is Aalsmeer aan de zuid- en oostzijde verder gegroeid en heeft men in 1974 aan de zuidoostzijde een industrieterrein ingericht met een enorme nieuwe bloemenveiling.

De oude kerk

De kerk staat op een terp op de hoogste plek van Aalsmeer, omgeven door de ringsloot. Hij werd, vermoedelijk op de fundamenten van een  15^e eeuwse voorganger, in 1549 gebouwd als laatste Katholiek kerkelijk bouwproject voor de reformatie. Hij werd uiteraard weer toegewijd aan de apostelen Petrus en Paulus. Als voorbeeld heeft de (oude) St. Jacobuskerk  in Den Haag gediend. In 1566 werd hij ingericht voor de protestantse eredienst en in 1653 vergroot door de middelste beuk te verlengen. De toren werd in 1848 gesloopt. De huidige met veel natuursteen opgesierde toren dateert uit 1868. De kerk heeft binnen galerijen, een preekstoel uit het derde kwart van de 17^e eeuw en een orgel uit 1868 van H. Knipscheer. Restauraties vonden plaats: aan de kerk in 1951 en 1977, aan de toren in 1971 en 1992. Tot 1813 werd in de kerk begraven, om de kerk tot 1876. Op de kerkwerf staan zeer oude waardevolle bomen.

De Oud Katholieke Kerk

Na de reformatie kerkten de Rooms Katholiek geblevenen in een houten schuilkerk in het Oosteinde van Aalsmeer. Bij het schisma van 1723 bleef pastoor Pesser van Velzen de door het kapittel van Utrecht gekozen bisschop trouw. Rome had inmiddels Nederland onder een Apostolisch Vicaris geplaatst die onder de supervisie van de bisschoppen van Keulen en Leuven moest opereren. Dankzij pastoor Pesser ontstond zo in Alsmeer-Oost een parochie van wat toen de ‘Oud bisschoppelijke clerezij’ werd genoemd, afgekort de Oud Katholieken. In 1860 werden de huidige kerk en pastorie gebouwd. Opvallend is de gelijkenis met de rk. kerk van Oosterblokker van Molkenboer. Achter de kerk bevindt zich het enige Oud-Katholieke kerkhof in Nederland met graven van onder meer bisschoppen, pastoors en bekende Oud-Katholieke Aalsmeers families als Rinkel en Moleman.

Het karmelietenklooster

De Rome getrouwe katholieken gingen ook door maar vooral in Kudelstaart en Hoofddorp. In Aalsmeer zelf was nog geen eigen parochie. Het plan rees die onder te brengen bij een klooster van de paters Karmelieten. De eerste wereldoorlog werkte vertragend en pas in 1920 kwam alles rond en werd het klooster gebouwd. De huidige refter was toen kerk. Op het feest van O.L.V. van de berg Carmel (16 juli) in 1931 de eerste steen gelegd voor de kerk die naast het klooster werd opgetrokken. Op de eerste steen leest men de namen van Prior A. Peters en pastoor D. Heggelman. J.P.L. Hendriks was de architect van de stevige kerk met de opvallende zadeldaktoren. Het interieur is rond 1950 beschilderd door G. van Geffen. In 1995 vierde men het 75 jarig bestaan van het Karmelklooster. Op 18 mei werd een kleinere versie van de groter glasappliqué aangebracht naar ontwerp van L. de Rooy door glasindustrie van Tetterode. De kunstenaar heeft het Karmelwapen op artistieke wijze gevat binnen een aantal rozen welke de bloemencultuur van Aalsmeer symboliseren. De drie sterren verwijzen naar de Allerhoogste. Maar ook naar de drie geloften die de broeders en zusters afleggen: de onderlinge broeder/zusterschap, het leven in gemeenschap van goederen en het celibaat. Het blauw is overvloedig aanwezig en verwijst naar Maria en ook naar het hier ook zo overvloedig aanwezige water. Tot november 2012 werd het klooster bewoond door Paters Karmelieten (waaronder de bekende Henny Post). Daarna vestigden zich Zusters Benedictinessen in het klooster.

Kudelstaart

Het dorp, rond 1200 als veenontginning ontstaan wordt voor het eerst genoemd in 1237 en heet dan ‘Schoenedorp’ (mooi dorp).  In de 13^e eeuw wordt het dorp niet zonder schermutselingen, opgedeeld in een Hollands en een Stichts deel. Het werd toen Kudelstert genoemd. Stert is een uitstekend stuk land, een Kudele de bodem van een viskorf.  Amsterdam kocht in 1724 de heerlijke rechten van het hele dorp. De aanleg van het fort Kudelstaart in 1890 deelde het lintdorp nogmaals in tweeën, waarna het centrum verschoof van het noorden (Vrouwentroost) naar het zuiden. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de waterrecreatie een hoge vlucht genomen en werden villa’s gebouwd aan de westkant (Westeinderplassen) en meest recent ook aan de zuidoostzijde.

De ‘statie’ Kudelstaart kerkte eerst in Kalslagen (hier vlakbij). De bewoning was wat ongeordend en ruig. Daarom verhuisde men laten naar het Robend waar in 1661 een schuilkerk werd gebouwd. In augustus 1823 werd een nieuwe kerk (in Waterstaats-stijl) ingezegend. In het oude centrum –nu Vrouwentroost genaamd- werd de middeleeuwse kerk, gebruikt door de hervormden, in 1864 gesloopt. Op 28 augustus 1858 werd de katholieke statie verheven tot de een aan St. Jan toegewijde parochie (St. Jans Geboorte). De oude kerk werd in 1869 voorzien van een nieuwe voorgevel en een apsis in neo-romaanse stijl naar een ontwerp van architect Th. Asseler uit Amsterdam (die ook in het nabijgelegen Duivendrecht gebouwd heeft). De kerk (die zo ook een ranke toren kreeg) werd op 28 april 1870 ingewijd. Er kwam een preekstoel uit het atelier Maas en een Maria-altaar van de firma Stracké. Helaas overleefden zij de zestiger jaren van de vorige eeuw niet. De kerk is nu strak maar wel stijlvol  beschilderd.

Tenslotte

Interessant dat de bouw van de grote oude Kerk van Aalsmeer het laatste bouwproject was voor de reformatie, dat hier de ontmoeting (of het gekrakeel) plaats vond tussen de mensen van de Oude Clerezij en de Rooms Getrouwen. Ook boeiend dat hier de karmelieten neerstreken en dat er ook nu weer gelovig geïnspireerde mensen bezig zijn de oude boodschap van Gods liefde voor de mensen voor te leven. Ondertussen gaat de parochie van Kudelstaart rustig verder het pastoraat in de regio te verzorgen.

Lectuur: G.J.Snoeck 75 jr. Karmelparochie 2005. Over alle geharrewar tussen Utrecht en Holland valt veel te lezen in de studie van oud pastoor Th. van Zanten uit 1972 zie ook Kerken in Kudelstaart, Jan Willem de Wijn 1995.