Onder een koepel is het goed bidden

Vierkant en cirkel

De cirkel en het vierkant zijn twee aspecten van God. Het vierkant verwijst naar zijn eenheid en vastheid, de cirkel naar zijn transcendentie. Cirkel en vierkant verhouden zich als hemel en aarde. In de bijbel wordt niet over de cirkel gesproken. Via de antieken en Byzantium komt de cirkelsymboliek binnen, die ook in de Islam is overgenomen. De cirkel verwijst naar de goddelijke adem (de geest) die begin noch einde kent. Als de adem Gods stopt, is het afgelopen met de wereld. In de oudheid werd het cirkelvormige plan verbonden met de cultus van het vuur, het goddelijke heldendom, het heelal. In de Romaanse symboliek wordt dat alles herijkt en gericht op Christus Jesus. Het goddelijke Woord heeft menselijke proporties aangenomen. Hemel en aarde zijn verbonden, cirkel en vierkant (de menselijke versie van de cirkel) zijn aan elkaar geklonken.

In onze Haarlemse kathedraal vinden we beide symbolen: het schip bestaat uit drie grote vierkanten, het koor uit twee. Het koor wordt afgesloten met een halve cirkel met zeven cirkelvormige kapellen (de Mariakapel niet helemaal). Maar het hart van de kerk is de koepel (weer cirkelvormig) geprojecteerd op het Liturgisch Centrum.

Om te likkebaarden

Voor de koepelliefhebber om te likkebaarden is echter de kathedraal van Périgeux in de Périgord, hartje Frankrijk. Wie een reisgids opslaat, leest dat Périgueux beroemd is om zijn ganzenpaté en dat men de stad het beste op een marktdag kan bezoeken. Even verderop wordt dan gesproken over een van de meest wonderlijke kerken van de westerse christenheid, de Saint Front. Een kerk met vijf grote koepels. Ze zijn bijna allemaal vernield tijdens de godsdienstoorlogen. Maar ja, de heilige Front heeft zelf (ver voor er in de 6e eeuw voor hem een eerste heiligdom werd opgericht) ook de nodige heidense tempels omver laten gooien: hij kreeg dus een koekje van eigen deeg. De St. Front is in de negentiende eeuw door de architect Abadie krachtig gerestaureerd, zo krachtig dat het bijna op herbouw neerkwam. Hij oefende al vast een beetje voor de Sacré Coeur in Parijs (ook een koepelkerk) die hij later mocht bouwen. Ik kwam dus bevooroordeeld de Saint Front in. Maar zie.. ik raakte diep onder de indruk van de majestueuze koepels. De middenkoepel van de Saint Front, weidser dan die van de Haarlemse Bavo, lijkt zich in een soort moederlijke zorg over de gelovigen, die zich er onder willen verzamelen heen te stolpen.

De Aya Sophia in de verte

Plotseling kan ik mij iets voorstellen bij de geschiedenis van koning Vladimir die in de tiende eeuw een rondreis maakt langs de heilige plaatsen van de verschillende wereldgodsdiensten. Het verhaal gaat dat hij de Islam ging keuren in Perzië maar daar mocht niet gedronken worden. Toen ging hij naar Rome. Daar mocht wel gedronken worden maar hij vond de liturgie saai en de kerken strak en ongezellig. Uiteindelijk komt hij in Constantinopel (het huidige Istanboel) en maakt een liturgieviering mee in de Aya Sofia. ‘Hier is de hemel op aarde’ roept hij uit: ‘bij deze traditie wil ik mij aansluiten.’

Gods liefde over ons uitgespreid

Dit verhaal wordt door de gidsen in Kiev verteld waar door de opvolgers van Vladimir een (kleinere uitgave van de) Aya Sofia werd gebouwd met glanzende gouden mozaïeken. De mozaïeken ontbreken in Périgueux maar de ervaring van de majesteitelijke koepel blijft. De koepelbouwerij van de Saint Front werkte ook nog besmettelijk! In vrijwel alle kerken van de Périgord (en ook alleen daar!) vind je koepelkerken. Allemaal mini-aya sofia’tjes, die ons vertellen van de luisterrijke aanwezigheid van God in ons bestaan. De koepels welven zich over onze wereld beneden heen en leren ons dat het leven goed is omdat God zijn liefde over ons uitspreidt. Ook over de domme ganzen die overal rondscharrelen en zulke verrukkelijke paté leveren.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.