Kloosters en kerken in Westerblokker
Van de twee Blokkers is Westerblokker het oudst. In de 11e eeuw is het ontstaan als veenontginning. Oosterblokker loopt een eeuw achter, hoewel: sinds de Beatles daar geweest zijn is het dorp weer helemaal bij. De oude schrijfwijze van Blokker is ‘Blocweere’. Dat betekent zoveel als een omheind stuk land (block) op een verhoging (een weer). Als we in het iets oudere Westerblokker beginnen valt om te beginnen op hoe daar in de Middeleeuwen twee flinke kloosters waren en een parochiekerk.
De kloosters Nieuwlicht en Bethlehem
Het oudste van de twee kloosters hier is het groot regulierenklooster ‘Nieuwlicht’ aan de Koewijzend dat om 1392 werd gesticht. Het was gewijd aan de heilige Maagd Maria; het kreeg de naam ‘Nieuwlicht’ en groeide uit tot een groot gebouwencomplex voor monniken met een kapel, een kloosterhof en een brouwerij. De kapel had een spitse toren en fraaie gebrandschilderde ramen. Het klooster had een ommuring en een binnen- en buitengracht. Het was een van de rijkste kloosters van Nederland met vele landerijen die er bij hoorden. Mede als protest tegen deze rijkdom vond kreeg de Reformatie hier voet aan de grond. Op 14 juli 1566 hield Jan Arentsz de eerste openbare hagepreek van Holland op het veld naast dit klooster. De monniken waren inmiddels ontkomen op één na. Hij werd in Monnickendam opgehangen. Het klooster werd in 1572 gesloopt. In 1932 werd archeologisch onderzoek gedaan en in 2003 werd een deel van het terrein opgegraven. Een van de vondsten was de sluitsteen van de poort met daarop een wapenschild met een met pijl en een doorboord hart: het symbool van Augustinus. Deze sluitsteen werd in 2011 geplaatst in een fraaie stenen poort die als herinnering aan het klooster werd opgericht.
Ten noorden van de dorpskerk (in de nieuwbouwwijk Bangert-Oosterpolder) vonden archeologen in 2005 de restanten van een eveneens gesloopt middeleeuws vrouwenklooster ‘Bethlehem’. Dat stond hier 1475-1573. De zusters baden niet alleen, maar waren ook bekend door hun grote kennis van geneeskrachtige planten. Tijdens de algemene opleving van het katholicisme in West-Friesland na 1850 was ook in Blokker behoefte aan katholieke zorg en onderwijs. Daarom werd even ten oosten van de huidige dorpskerk in 1908 een nieuw zusterklooster Bethlehem gebouwd. Het was een monumentaal kloostergebouw van architect Robbers met hele mooie erkers. De bewoonsters behoorden tot de Congregatie van de Voorzienigheid. Zij gaven de jeugd onderwijs en verzorgden senioren. De vraag naar ouderenzorg en onderwijs bleef groeien, maar de congregatie kon door terugloop van het aantal zusters Huize B. niet meer handhaven en er werd besloten het klooster op te heffen. Op deze plaats moest de nieuwbouw van de Sint Jozefschool gaan verrijzen. In 1964 werd er zo voor de derde keer in Westerblokker een klooster gesloopt. De klok van het klooster (uit 1949) verhuisde naar een open klokkenstoel op het kerkhof aan de overkant. Toen in 2005 de restanten van het oude Bethlehemklooster werden ontdekt vond men daar ook de graven van de zusters van toen. Zij kregen een waardige nieuwe begraafplaats bij de oude St. Michaëlskerk.
De Bethlehemzusters bij de oude St. Michaëlskerk
De oude aan St. Michaël gewijde dorpskerk uit 1864 vervangt een door brand verwoeste middeleeuwse kerk. Alleen de 16e-eeuwse toren bleef gespaard. Onze interesse gaat echter uit naar de zeer mooi uitgevoerde nieuwe graftombe bij de ingang van het kerkhof, westelijk van de toren. Op de tombe het marmeren beeld van een knielende kloosterzuster. Het beeld symboliseert het bidden en werken van de zusters van het eerder genoemde klooster Bethlehem. In 2005 waren de graven van deze zusters en enkele priesters gevonden. Om te voorkomen dat de beenderen naar een archeologisch depot zouden worden gebracht werd deze speciale tombe met een fraaie granieten deksteen bij de oude dorpskerk midden in het dorp gebouwd. De stoffelijke resten van zestien andere personeelsleden van het klooster werden daar in 2010 ook begraven. In houten kistjes zijn ze daar allen bijgezet. De zusters (en de priesters en gewone parochianen) hebben hiermee op verzoek van de Blokkerse bevolking geen rustplaats gekregen in een doos in het archeologische depot, maar in de bodem van wat ooit hun eigen vertrouwde omgeving was.
De andere St. Michaëlskerken
De voormalige katholieke St. Michaëlskerk staat recht tegenover de St. Jozefschool (de plek van het nieuwe Bethlehemklooster) en is een driebeukige neoclassicistische kerk uit 1852-53 van Th. Molkenboer. Na 1972 heeft men de kerk tot meubelzaak ingericht en het bovenste gedeelte van de geveltoren afgebroken. Het kerkhof bleef in gebruik en een nieuwe kerk werd even verderop in de wijk Plantage gebouwd. Dat is een kerk van J.C. de Groot uit 1972 met een vrijstaande open klokkentoren met twee luidklokken. Verheugend om te melden is dat de oude St. Michaëlskerk in juli 2014 zijn oude top weer terug heeft gekregen. De (nieuwe/oude) spits is vervaardigd naar het originele bestek uit het Westfries Archief. Tekeningen waren er niet meer, maar voor een zo exact mogelijke reconstructie is gebruik gemaakt van andere oude tekeningen en oude foto’s. Men overweegt de kerk als cultureel centrum te gebruiken. Dat er goed voor het gebouwd gezorgd wordt blijkt ook uit het feit dat de kerk aan de buitenkant zijn oorspronkelijke okergele kleur heeft teruggekregen.
De barmhartige Samaritaan en verder
Overal in Blokker ziet men de borden van een met veel fantasie uitgezette Cultuur Historische Route. Naast de kerken en kloosters treft u ook de prachtige boerderij ‘De Barmhartige Samaritaan’ aan, de bruine beuk die de dikste boom van Noord-Holland heet te zijn en het Beatlesmonument. Daarover een volgende keer.
De vondsten hebben geleid tot archeologisch onderzoek luidens Frans Zack, Archeologen vonden resten van klooster, in: Oud Hoorn 26 (2004) 1, p. 14.