In November 2003 overleed Pastoor/Deken Dirk Kraakman. Hij was pastoor van de Laurentiuskerk in Oudorp. Kort daarna overleed ook de zeer actieve Pastorale Werkster Zuster Ria Hoff. Als hommage aan hen beiden dit artikel.
Het Alkmaarse
Voor 939 wordt Alkmaar al genoemd, het bestaat uit twee hoeven die door Graaf Dirk I aan de abdij van Egmond geschonken werden. In het centrum van het huidige Alkmaar (de plek van de villa Allecmere) was een oversteekplaats van het riviertje de Rekere. Alkmaar en het huidige Oudorp waren toen en nu vast aan elkaar geklonken. Het was een gebied van grote strategische waarde en dus is er veel gevochten (tussen de Westfriezen en de Hollanders). De Hollanders hadden een speciale band met Alkmaar en daarom werden de ingewanden van graaf Floris V, nabij Muiden vermoord, in de Alkmaarse St.Laurenskerk bijgezet. Maar die zijn verdwenen, zijn gedachtenis leeft niet meer zo. Tegelijk met de (oude Romaanse) kerk in Alkmaar werd een Romaanse kerk in Oudorp gebouwd. De Romaanse St.Laurens in Alkmaar werd in de late middeleeuwen door een grote gotische kerk vervangen. De Romaanse toren van Oudorp stond er in 1726 nog (afbeelding) en nog meer dan honderd jaar daarna maar werd door een kortzichtig gemeentebestuur in 1865 gesloopt. Dat daardoor de kerk haar steun kwijt raakte en bijna omviel mag een terechte straf heten. Gedeelten van de oude kap zijn nog in het huidige kleine hervormde kerkje verwerkt. De katholieken hadden inmiddels hun heil elders gezocht en konden in 1880 hun nieuwgebouwde kerk betrekken.
Van de weg af gezien
Vele mensen die Alkmaar aan de oostkant passeren zien hem liggen: de katholieke Laurentiuskerk van Oudorp. Wie het dorp inkomt ziet hoe de kerk zich van de weg lijkt af te wenden. Maar dat is (net als bij de kathedraal in Haarlem die de Leidsevaart de rug toe lijkt te keren) niet uit afkeer van de wereld. De kerk is gewoon keurig op het oosten gericht (georiënteerd) en zo staat de toren waaronder je de kerk binnengaat een flink eind van de straat af. Omdat de kerk op het oosten gericht is kan de ochtendzon in volle kracht op de oostelijke ramen staan en het rooster dat de daarop afgebeelde kerkpatroon Laurentius in zijn hand houdt, kan dan goed gloeien!
Een flinke kerk
De vele bezoekers van de uitvaart van pastoor Braakman op 20 augustus 2003 waren verrast door de grootte van deze kerk. Het is een flink uit de kluiten gewassen bouwwerk van architect Margry die ook de kerk van Uitgeest en de Heemsteedse Bavo op zijn naam heeft staan. De kerk is in 1880 door de Haarlemse bisschop Snickers geconsacreerd. Het bouwbureau van het bisdom was niet erg enthousiast en vond het ‘een kerk die niet veel kostte en dat zou te zien zijn.’ Misschien was men boos dat Cuijpers hem niet mocht bouwen. De kerk is een beetje donker, omdat er geen ‘lichtbeuk is’, anders gezegd: er geen ramen boven de zijbeuken zijn. Een lang houten gewelf (een stenen gewelf is duur) strekt zich uit over de volle lengte van het schip van de kerk, acht traveeën lang (zeven zuilen aan elke kant). Er is niet bezuinigd op de toren: een kloek exemplaar stat aan de westkant waar een prachtig park ligt met een oeroude beuk. Maar nog belangrijker is de grote kerkhofberg waarop een groot priestergraf prijkt waaromheen alle andere Oudorpers mogen rusten.
De kruiswegstaties
De veel lagere zijbeuken hebben wel stenen gewelven en… een bijzondere kruisweg. De bekende veertien voorstellingen zijn op metaal geschilderd. Over de veertien staties heb ik het nu niet maar wel over de zijpanelen. Eerder, bij de Nicolaas in Amsterdam, bespraken wij opmerkelijke schilderingen die de veertien staties omringen. Zo was in Amsterdam boven de derde val van Jesus de val van de stad Jeruzalem afgebeeld: Jesus leed met de heilige stad mee. In Oudorp geen grootse taferelen maar wel liefst zesentwintig afbeeldingen van profeten en heiligen uit het Oude Testament die met Jesus op zijn lijdensweg meeleven. We zien: Jesaja, Micha, Amos, Osee, Nahum, Job, Zefanja, Haggai, Esdras, David en vader Abraham.
Een volledige lijst van de teksten bij de Kruiswegstaties volgt hier:
1e statie: Jesaja (Jes. 53,7 en Jeremia (Jer.1,12)
2e statie: Micha (Mich.6,3) en Mozes (Ex.12,6)
3e statie: Amos (Am.2,10) en Baruch (Bar.4,10?)
4e statie: Osee (Os,1,7) en Ezechiel (Ez.30,6)
5e statie: Nahum (Nah.1,13) en Joël (Joel 2,18)
6e statie: Job (Job 16,8) en Obadja (Ob.1,37)
7e en 8e geen afbeeldingen.
9e statie: Zefanje (Zef.3,17) en Habacuc (Hab.3,2)
10e statie: Jesaja (Jes.53,6) en Salomo (Sap.2,20?)
11e statie: Esdras (Esdr.9,6) en Abraham (Gen.22,2)
12e statie: Haggai (Hag.2,8) en Maleachi (Mal.1,11?)
13e statie: Rachel (Math.2,238) en Maccabeese moeder (2 Mak.7,20)
14e statie: David (Ps,87,6) en Jonas (Mt.12,40).
Nog meer Bijbelse referenties zijn er te vinden op de ‘preekstoeltobbe’: Maleachi 3,5 en Ezechiel 38,4 en een verwijzing naar Johannes Baptista (de Doper). Voorts viel mijn oog
op een aantal vrouwen aan de zuidwand van de kerk: de Maccabeese moeder die om haar zonen treurt en moeder Rachel. We kennen haar omdat er geschreven staat bij de profeet Jeremia (31,15) dat moeder Rachel zich weigerde te laten troosten omdat haar kinderen (van de stam Benjamin) er niet meer waren, ze waren in ballingschap gevoerd. Rachel staat voor alle moeders die treuren om kinderen die zijn ontvoerd of gedood. Haar graf wordt gesitueerd aan de weg naar Bethlehem en dus wordt haar verdriet ook in herinnering geroepen als Mattheüs schrijft over de kindermoord in Bethlehem (Mt. 2,18). In Oudorp staat zij treurend aan de kant als Jesus aan het kruis geslagen wordt.
Opkomen voor het recht
Nog iets over de patroon van deze kerk: Laurentius. Hij was een Romeinse diaken die voor de armen opkwam. In Alkmaar en omstreken (en in Weesp) was hij populair. Van hem wordt gezegd dat hij, als hij op een rooster wordt gelegd om te worden verbrand, zijn beulen aanraadt om (hem) om te keren opdat de andere kant ook gaar wordt. Een wel heel vrije ‘midrasj’ (uitleggend verhaaltje over een Bijbeltekst) van het evangeliewoord ‘keer je om.’ De diepere bedoeling van het verhaal is dat de beulen zichzelf moeten omkeren opdat ze zich van hun martelpraktijken afwenden en het recht gaan doen. In onze dagen snakken wij daarnaar.
Van hen is het koninkrijk der hemelen
Als tekst onder het Laurentiusraam in Oudorp, recht boven het hoofdaltaar, prijkt een van Jesus’ Zaligsprekingen: ‘zalig die lijden om de gerechtigheid, want van hen is het Koninkrijk der hemelen.’ Wij denken voor we deze kerk verlaten aan alle moedigen die waar ook ter wereld opkomen voor de menselijkheid. In dankbare nagedachtenis aan pastoor Dirk en zuster Ria.
Over de (soms schokkende) geschiedenis van kerkelijk Oudorp vindt men gegevens in het jubileum boek uit 1980 van pastoor Bertus Voets ‘Springlevend Oudorp.’